Агаарның температуразы хөлүн эрттир чавызап, кижиниң амы-тынынга, кадыкшылынга айыылды тургузуп болур. Изиг чем чивээн, чемнениксээн, могап-шылаан, аараан азы арага ижипкенде, мага-бодунуң бир кезээн доңуруп ап болурунуң айыылы улуг. Ону болдурбазы-биле, эмчиниң сүмези-биле үлежир-дир бис.
Думчуун, кулактарын, чаактарын, сегелин, холунуң, будунуң салааларын доңуруп алырындан аңгыда, кижиниң хан эргилдези түр үеде ажылдаары оожургай бээрге, мага-бот билинместээш, ооң кандыг-бир кезээ доңа берип болур. Доңа берген орган ирип, өлүглени бээри айыылдыг. Ол ышкаш тыныш, аъш-чем хайылдырар, нерв органнары дегдире берип болур.
Мага-боттуң кезектери доңгаш, үжүй бергеш, билинместеп, кызып, шиштеп турар ышкаш апарза, доңган черни 36,6 градус сугга 20–30 минута дургузунда тудар. Бир эвес ындыг арга чок болза, доңган холдарны колдук адаанче суптарга, база дузалаар. Ол ышкаш чылыг шай, сүт азы мүн аартаары доңган кижиге чылыгар арга. Доңган кижиниң кежи сооктан агарып, кадып, суглангылап эгелээр болза, дүрген эмчи дузазын чедирери чугула. Чамдык берге таварылгаларда эмчиге чыттырып эмнээри чугула херек.
Когараан кижиге баштайгы дуза кадып тура, доңган черни хар-биле өгеп, массажтап болбас. Байдалды улам дорайтадып болур. Электри дузазы-биле ажылдадыр грелкалар болгаш өске-даа чылыдар херекселдер ажыглап болбас. Доңган кижиниң кежи өрттенип болур. Кудумчуже үнерде, арынга кургаг кешке көрдүнген кремнер чагбас. Изиг шай азы кофе ижип алгаш, даштыгаар соокче дораан үнүп болбас. Оода-ла 30–40 минута эрткенде үнер.
А.ОНДАР.
“Шын” №99 2023 чылдың декабрь 27
