Бо чылын Чаңгыс аай күрүне шылгалдазында чаартылгалар үндезин сан эртеми болгаш химиядан аңгыда, барык шупту эртемнерде бар.
“Чылдың-на шылгалданың утказын болгаш канчаар эрттирерин хамаатыларның болгаш регионнарның өөредилге эргелелдериниң органнарының саналдарын хөй-ниитиниң мурнунга сайгарып көрүп тургаш, эдилгелерни киирер” – деп, Тываның өөредилге сайыды Елена Хардикова чугаалаан.
Кол дужаар сан эртеми:
Шылгалданың бирги кезээнде геометрияга хамаарышкан даалгалар кирген:
Точканың болгаш векторнуң турар черлерин (координаталарын) тодарадыр. Векторлар-биле операциялар кылыр. Векторнуң узунун, координатазын, оларның аразында булуңун санаар. Эң улуг баллы 31-ден 32 чедир улгадыр.
Орус дыл:
Даалгаларны канчаар берип каанын бөдүүнчүдүп каан. 13, 14 дугаарында ам элээн каш харыыларны саннар-биле шилиир. 8 болгаш 26-гы синтаксистиг нормаларда болгаш дылдың аянын илередир даалгада харыыларның демдээ өскерилген.
Чогаадыгга хамаарыштыр даалгалар база өскерилген: бодунуң чуртталгазындан, номчаан азы төөгү-культурлуг дуржулгазындан чижекти кииргеш, бодунуң санал-оналын илередир. Баштайгы эң-не улуг балл 54-тен 50 чедир бада берген.
Чогаал:
Кол даалгаларның саны 7-ден 6 чедир бада берген. 11.4 дугаар даалгада чогаадыг бар. Ооң темазын илередири-биле 3 классик чогаалчының бирээзин шилип алыр. Аңаа чүгле чогаалдың эвес, а чугааның болгаш, дылдың грамматиктиг хемчээлдериниң билиглерин база хынаар. Делгереңгей кылдыр харыылаар даалгаларда бижик-билииниң деңнелин хынаар негелделер көвүдээн. Чаартылгаларда демдектер үндүрер системаны оон-даа чөптүг кылып турар. Чүге дээрге доозукчулар боттарының өске номчаан чогаалдарындан эвес, а школа программазында кирген тодаргай чогаалдарга даяныр. Эң бедик балл 53-тен 48 чедир баткан.
Информатика:
Шылгалданың тургузуу өскерилбээн, ынчалза-даа 13 дугаар даалгада доозукчу бодунуң IT технологиялар-биле ажылдап билирин көргүзер ужурлуг. Ындыг даалга Чаңгыс аай күрүне шылгалдазынга 2020 чылда турган.
Физика:
Бирги кезээнде графиктиг хамаарылгаларны, механикада болгаш электродинамикада формулаларның болгаш физика хемчээлдериниң дүгжүрүн тодарадыр 2 даалганы ап каапкан. Ийиги кезээнде эң-не нарын санаар бодалганы ап каапкан. Бирги кезектен сан-биле кыска харыы бээр даалганы “МКТ болгаш термодинамика” деп кезектен “Механикаже” көжүрген. Кол даалгалар аразында кыска харыы бээр даалгаларны эвээжеткен. Эң-не улуг балл 54 тургаш, 45 апарган.
Биология:
Хөй тодарадылгалар болгаш билиглер билири негеттинип турар. Даалгалар саны 29-тан 28 кылдыр эвээжей берген. Эң-не берге 20 дугаар онаалганы ап каапкан. Эң-не бедик балл 59-тан 57-же бада берген.
Төөгү:
Чылдагаан болгаш түңнелдиң аразында харылзааларны тодарадыр 18 дугаар даалганы ийи уткалыг болбазын дээш, элээн тодарадыр тайылбырлап каан. Шылгалданың утказын Россияга болгаш ниити төөгүге хамаарыштыр 2022 чылдың болуушкуннарынга чедир калбарткан.
Ниитилел:
Чүгле 24 дугаар дендии нарын план тургузар даалганың демдээн өскерткен. Оон аңгыда, ону тайылбырлаары тодаргай апарган.
Даштыкы дылдар:
Даалгаларны чавыс болгаш бедик деңнелдиң деп ийи аңгы хевирге чарган. Таблицаларның болгаш диаграммаларның дугайында анализ кылыр, чурукту тайылбырлаар онаалгаларны тайылбырлап кааны өскерли бергенинден билдингир апарган. Чамдыктарын кылырга, баллдары эвээжей берген. 1 дугаарында, дыңнаар болгаш 11 дугаарында номчуур даалгага 2 балл. 2 дугаарында, дыңнаар болгаш 12 дугаарында номчуур даалгага 3 балл. Эң улуг балл 82-ден 86-же көвүдей берген.
Чаңгыс аай шылгалдалар хуусаазы
Россияның өөредилге хыналдазы бо чылын эртер күрүне шылгалдаларының хүннерин томуйлаан. Хуусаа бетинде баш бурунгаар дужаар шылгалдаларны март 22-ден апрель 22-ге чедир дужаарын доктааткан.
Май 23-тен эгелеп күрүнениң чаңгыс аай шылгалдалары география, чогаал болгаш химия эртемнеринге эгелээр. Май 28-те орус дыл, май 31-де математика, июнь 4-те ниитилел, 7, 8-те информатика шылгалдалары болуп эртер. Июнь 10-да төөгү, физика, 13-те биология, даштыкы дылга бижимел кезээ. 17 биле 18-те англи дылга доозукчуларның чугааланырын шылгаар кезээ болур. Кандыг-ла-бир чылдагаан-биле көрдүнген үеде кээп шыдавайн барган кижилер, июнь 20-ден июль 1-ге чедир шылгалдаларны дужаап алыр аргалыг.
Чыжыргана СААЯ белеткээн.
"Шын" №2 2024 чылдың январь 13