Ыттар дугайында айтырыгны дыка-ла хөй кижилер көдүрүп турар. Хоорай, суурларда кудумчуларда ыттарның көвүдээнин бүгү чон көрүп турар. Ээлери та бар, та чок чүве.
Бистиң Саглы суурга безин, каш-даа кижини ыттар ызырган. Эрткен чылын чоннуң одарже үндүрген малының 3–4 бызаазын тудуп чип кагды. Бо чылын база-ла 4–5 бызааны чок кылдылар. Чамдык бызааларны балыглап каан боор-дур.
Черлик ыттарның хемчээн чүге албайн турарыл? Дириг амытаннар өлүрбес деп хоойлу үнген дээр. Ындыг чүве болза тайга-таңдыда хостуг чораан аң-меңни аңчылар чүге өлүрүп турарыл? Олар кижилерге, малга хора чедирбейн турар болгай. Бөрүлерни харын узуткаары шын.
Совхоз үезинде бистиң Саглы суурга ыттар көвүдей бээрге, ниити ажылчын чон хуралынга ээзи чок ыттарны узуткаар тускай кижилерни чугаалашкаш, ажылдадып турган. Бир ытты узуткаан дээш эрги үнелиг 3–4 акшаны суму чери берип турган. Кажан ыттарны узуткап эгелээрге, суурнуң чону ыттарын баглап, салбайн баар турду.
Кыс ыт 3 ай болгаш-ла төрүүр, эниктери база хөй болур. Ээзи чок, кижилерге хора чедирип турар ыттарның хемчээн алыр үе келген. Оларның эъдин чиир бе, кежин алыр бе? Оларны тускай азыраар чер тудуп, хөй чарыгдал үндүрүп турар дээр. Оон кандыг орулга кирер ирги?
Калчаа аараан бир ытты хоорайдан туткан деп медээ үндү. Кожуун, сумуларга база ыттарга тарылгадан чорудар болза эки. Айыылдыг аарыг ышкажыл. Шаанда кырган улус калчаа аарыг ыт чыткан черге чеп аргамчыны ызыртыптарга, аргамчы чылан ышкаш дыйлаңайны бээр чүве дээр чораан.
Ынчангаш бүгү Тывада ээзи чок ыттар-биле демисел ажылын күштелдирер болза эки деп бодаар мен.
Марта КУУЛАР,күш-ажылдың хоочуну.
Өвүр кожуун, Саглы суур.
“Шын” №95 2024 чылдың декабрь 11