«Тыва ангор» биче цехтиң бүдүрген чөөк аржыылдары, Оренбургтуң сураглыг аржыылдары ышкаш, Тываның бир ылгавыр демдээ — брендизи апарган.
Улуг-Хем кожууннуң Эйлиг-Хем сумузунда Нина Кырлыг-Караның 2015 чылда ажыдып алган дүк болбаазырадыр биче цеги бо хүнге чедир чедиишкинниг ажылдап турар. Тус черниң өшкүлериниң чөөгү-биле аргаан чараш аржыылдар Тывада билдингир, хереглелдиг бараан болган.
Нина Кырлыг-Караның шагда-ла бодап чораан күзели «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң ачызында боттаны берген. Нина Кыргысовнаның тургузуп алган төлевилелиниң түңү 2,7 муң рубль болган, ооң 800 муңу сайгарлыкчының бодунуң акша-хөреңгизи. Дүк болбаазырадыр дериг-херекселден аңгыда, биче бүдүрүлгеге оран-сава база херек болгай, ынчангаш «Эйлиг-Хем» КУБ-ка хамааржыр бажыңны саткаш, эде-хере септеткеш, суг дамчыдылгазы, септикти тургускаш, девискээрин чаагайжыдып алганнар.
Дүк болбаазырадыр цехке дүктү бүрүнү-биле болбаазыраткаш, аштап-арыглааш, чуггаш, дырааш, ээргеш, белен продукция болу бээринге чедир шуптузун кылып турар. Чиг-этти республикада билдингир өшкү мал ажыл-агыйлыг Эйлиг-Хемниң болгаш Эжимниң малчыннарындан садып ап турар.
«Тыва ангор» биче бүдүрүлгеде ангор өшкүнүң ээремчик дузаа дег чиңге кылдыр ээрген чөөгү-биле чараш аржыылдар, палантиннер, моюн-ораарлар, чеңи-чоктар, бөрттер, уктар дээш өске-даа чагыгларны аргып турар. Чондан чагыглар хөй кирип турар, ылаңгыя аржыылдарны келин айтырарда, куда-дой эрттирерде, азы төрүттүнген хүннерде белекке бээри-биле чон сураглап, кайыын-даа кээп садып алыр. Биче бүдүрүлгениң аргаан аржыылдарын Германия, Швейцария, Москва, Улан-Удэ дээш даштыкы, иштики чурттар болгаш республика иштинде садып-саарып турар.
Биче бүдүрүлгеде Нина Кырлыг-Караның удуртулгазы-биле ус-шевер кыстар ажылдап турар. Ангор дүк-биле аргыыры нарын, берге ажыл. Ону мергежилдиг ус-шевер кижи-ле шыдаар. Юлия Монгуш-оол биле Сырга Кызыл Нина Кыргысовнаның бүзүрелдиг дагдыныкчылары, олар ангор дүк-биле ажылдап билир, дуржулгазы улгаткан.
«Тыва ангорнуң» бүдүрген продукциязының чамдыызын Кызыл хоорайның садыгларында садып-саарып турар. «Продукциявысты хол-биле кылыр, ажылы берге болгаш, өртээ дүгжүп турар. Ынчалза-даа хереглекчилеривисти чидирбес дээш, бараанывыстың өртээн улгаттырбазын кызыдар-дыр бис. Колдуунда хуу чагыглар-биле ажылдап турар бис» – деп, Нина Кыргысовна медеглээн.
«Тыва ангорнуң» аргаан чараш кылыгларын ус-шеверлер мөөрейлеринге, делгелге-ярмаркаларга келген чон аажок чарашсынып, сонуургап садып алыр. Хамчыктыг аарыг үезинде ажылы шуут соксаваан-даа болза, кезек када турупкан турган. Амгы үеде биче бүдүрүлгениң ажылы чоруп турар, ам-даа херек дериг-херекселдер немей садып алыр сорулгалыг. Июнь 18-те болур «Мөңгүн-Кержек» мөөрейге киржир дээш, белеткенип турарлар.
Шак мындыг биче бүдүрүлгелер республиканың экономиказының бурунгаар хөгжүлдезинге улуг салдарны чедирип турар.
/ Алдынай АРАКЧАА.
Чуруктарны Н.О. Кырлыг-Караның архивинден алган.
