Январь 24-те ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сынаа республика чергелиг «Элээр суур» деп мөөрейниң тиилекчилеринге шаңналдарны тывыскан.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның бот-идепкейи-биле 2023 чылда ук мөөрейни чарлаан. Тиилекчи суурларга бир дугаар чер дээш 1 сая рубль, ийи болгаш үш дугаар чер алганнарга 400 биле 200 муң рубль түңнүг акшаны тыпсыры көрдүнген.
Шилиттинген суурлар кадык амыдыралды суртаалдаар талазы-биле хемчеглерге идепкейлиг киржир, чурттакчы чон аразынга профилактиктиг ажылдарны идепкейлии-биле чорудар ужурлуг. Көдээ черниң чурттакчы чонунуң аразынга алкоголь болгаш наркотикке удур демиселди чорудар, кадык амыдыралды суртаалдаар сорулга-биле ук мөөрейни эрттирип эгелээн дээрзин сагындыраал.
2024 чылда «Элээр суур» деп республика мөөрейинге Тываның 40 сууру киришкен. Мөөрейге киржир кылдыр шилиттинген суурларга чүгле ол нарын айтырыглар-биле ажылдаар эвес, тус черниң чурттакчыларының кадык болгаш аас-кежиктиг чуртталгазы дээш таарымчалыг байдалды тургузар.
«Элээр суур» деп мөөрейниң кол-ла сорулгазы– арагалаашкынны чавырылдырып, кем-херек үүлгедиишкиннерин болдурбазы. Ук мөөрей эгелээнден бээр республикада ниитизи-биле кем-херек үүлгедиишкиннери эвээжеп эгелээнин демдеглээр-дир бис. Ынчангаш «Элээр суур» мөөрей ниитилелдиң амыдыралынга эки салдарлыг болганы чугаажок. Бүдүн чыл дургузунда тус черлерге корум-чурумну тудуп, чоннуң чаагай амыдыралы дээш бүгү күжүңерни үндүрүп ажылдааныңар дээш четтирдивис! Шаңналга алган акша-хөреңгиңер удуртуп турар сумуларыңарның чаагайжыдылгазынче үнер болзун!» – деп, Айдыс Сынаа чугаалаан.
Ниитизи-биле эвээш чурттакчылыг суурлар аразынга 1 дугаар черни Мөңгүн-Тайга кожууннуң Тоолайлыг сумузу алгаш, 500 000 рубль-биле шаңнаткан. 2-ги черни алган Бии-Хем кожууннуң Тарлаг сумузу 400 000 рубльдиң шаңналынга төлептиг болган. 3-күзүн Сүт-Хөл кожууннуң Кызыл-Тайга сумузу алгаш, 200 000 рубль-биле шаңнаткан. Ортумак чурттакчылыг сумуларның аразындан 1-ги черни Улуг-Хем кожууннуң Арыскан сумузу чаалааш, 1 сая рубльдиң сертификадын алган.
Улуг суурлар аразынга 3-кү черни Барыын-Хемчик кожууннуң Аксы-Барлык сумузу алгаш, 200 000 рубльдиң, 2-ги черни Чөөн-Хемчик кожууннуң Хөндергей сумузу алгаш, 400 000 рубльдиң, 1 дугаар черни Бии-Хем кожууннуң Сесерлиг сумузу чаалааш, 1 сая рубльдиң сертификаттарын алганнар.
Сүт-Хөл кожууннуң Кызыл-Тайга сумузунуң даргазы Айдыс Күжүгет:
– Кызыл-Тайга сумузун удуртуп эгелээнден бээр чаа-ла бир чыл болуп тур мен. Эрткен чылын сумувус «Элээр суур» деп республика чергелиг мөөрейге киржир шилилгеже кирген чүве. Чыл дургузунда элээр чорук дээш туруштувус. Эң-не кол чүүл, чонга арагадан ойталаар дугайында суртаал ажылдары чорудуп, эки турачы улусчу дружиналарның ажылын күштелдирип турдувус. Спортчу хемчеглерни хөйү-биле организастаары чугула болду. Чонга өскээр чардыгар, чалгаараар байдалдар тургуспас дээш, неделя санында «Кадык амыдырал дээш!» деп кыйгырыг-биле арбаннар, организациялар аразынга хол бөмбүү, баскетбол, «Хөглүг старттар» дээн ышкаш маргылдааларны, мөөрейлерни эрттирип турар бис.
Арага садып турар хамаатыларга албан-биле баргаш, ужуражып, чугааны кылып, тайылбыр ажылдарын чоруткан бис.
Шаңнаткан акшавысты сумунуң чаагайжыдылгазынче киириштирер бис. Суурувуста спорттуң кышкы хевирлери көңгүс сайзыравайн турар. Ынчангаш мячилиг хөккей ойнаар шөл кылыры планда көрдүнген.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруу.
“Шын” 2025 чылдың январь 30






