Республика эмнелгезиниң хирургия салбыры — аарыг-аржык, аңгы-аңгы чылдагааннар-биле кемдээн кижилерни эмнээр, кадыкшылын экиртир Тывада билдингир эмнелге чери. Ында кандыг аарыглыг, чеже кижини дүн-хүн дивейн эмнеп турбас дээрил. Ук эмнелгеге чеже кижилер эмчилерниң буянныг ачы-дузазын ап, аарыының соргаан үзе эмнедип алган. Чамдык кижилер баксыраан, бергедээн байдалдан экижип алган амырап үнүп турарын көөрге, магаданчыг чорду.
Амгы үеге таарыштыр кылган, улуг хоорайларның чаа эмнелгелери дег деңнелдиг эвес-даа болза, эмнелгениң ниитизи-биле арыг-силии аажок, кезип эмнээриниң дериг-херекселдери, янзы-бүрү эмнер, шарыыр материалдар дээш херектиг чүүлдери шупту бар. Коллективтиң корум-чуруму эки, улуг эмчилерден ажылчыннарга чедир чаңгыс аай негелдеге чаңчыкканын кижи дораан эскерер. Ол дээрге ында ажылдап турар эмчилерниң, эмчи сестраларының этиканы сагып, аарыг улус-биле чугаалажып билири-дир. Санитаркаларның, поварларның ажылынга харыысалгалыын, палаталар арыг, аъш-чемни аарыг улустуң диетазынга дүүштүр амданныг кылдынган болур.
Бо демниг, найыралдыг коллективти удуртуп, ажылдың чажыттарын шиңгээдип ап шыдапкан, ажылын ханы билир, аңаа ынак, негелделиг, быжыг тура-соруктуг хирург Чиңгис Ховалыг башкарып турар. Чиңгис Валерьевич — салгал дамчаан хирург, Тываның билдингир шыырак кезер эмчилериниң бирээзи Валерий Самбылдаевич Ховалыгның оглу. Ол адазындан хирургия талазы-биле билип алган чүүлдерин чамдык таварылгаларда ажылынга, харын-даа кезиишкин үезинде аарыгны дүрген эмнээринге ажыглап турар чадавас. Ол езулуг угаанныг эмчиниң тергиин үлегери болур хире-дир. Чүге дээрге амгы үеде чаа билиишкин (инновация) — уттундурган эрги чүүл-дүр дээр болгай.
Республика эмнелгезиниң хирургия салбырынга эрткен чазын май айда берге аарааш чыдып эмнеттим. Өлүг-дириг аразында чыдар аарыг кижиге безин эмчилерниң хамаарылгазының эвилең-ээлдек, чымчаан дуңмаларым демдеглеп чугаалаар болдулар.
Аарыг кижиге эмчилерниң, эмнелге ажылдакчыларының эки, чылыг хамаарылгазы кадыкшылының экижииринге хуулгаазын күш деп чүвени көрдүм. Соңгаар хоорайдан эртенгиниң беш шакта бергедеп келиримге, дүрген дуза машиназы эмчиге эккеп чыттырып кагды. Оон эмчилер анализтер алгаш, үе чидирбези-биле дорт кезиишкинге мени белеткепкеннер. Шыны херек, кезиишкинден экижип үнер мен деп идегелим төнген турдум. Нарын ажык кезиишкинни эмнелгениң эргелекчизи, шыырак хирург Чиңгис Ховалыгның удуртулгазы-биле кезек эмчилер тулган эки кылып, амы-тынымны камгалап, ажы-төлүм, чонум аразынга чурттаар аас-кежикти бергенинге өөрүп чор мен.
Бир ай иштинде чыткаш, эмчилерим Чиңгис Валерьевич Ховалыгның, Алексей Валерьевич Кууларның эмнеп турар аарыг кижиге кичээнгейлиин, сөс-домааның эвилең-ээлдээн, ооң берге байдалын, сагыш-сеткилин билип, эртенги, кежээки хайгаарал хыналдазының азы хостуг үезинде аарыгның чылдагааны кандыг болганын тыва дылга тода тайылбырлап бээрин сонуургап дыңнап турдум. Эмчилеримден билип алганым тайылбырлар, сүмелер улаштыр эмнениринге дыка ажыктыг болду. Чон бо эмчилерни анаа эвес мактап хүндүлээр. Олар мергежилинге бедик арга-дуржулгалыг, ажылы эки түңнелдерлиг. Ынчангаш бо эмчилеривис Тыва Чазаавыстың алдарлыг аттарынга, онзагай шаңнал-макталынга төлептиг болур деп санап чоруур мен.
Хирургия салбырында чеди хирург, элээн каш эмчи сестралары, санитаркалар ажылдап турар. Оларның ачызында та чеже кижиниң кадыкшылы экижээн, мерген угаанныг эмчилеривиске өөрүп чоруур чүве! Соңгаарга бир чыл чыгыы эмнеткеш, тыва хирургтарывыстың ижин-хырын талазы-биле кезип эмнээри шыырак-тыр деп бүзүредим.
Дээди эртемниг, «алдын холдуг» кезер эмчи оолдарывыс — төрээн чериниң, төрел чонунуң ат-алдары болгаш чоргааралы. Олар чуртувустуң сайзыралынга ам-даа улуг үлүг-хуузун кииреринге чигзиниг турбас. Республика эмнелгезиниң хирургия салбырының эки ажылдыг, демниг коллективиниң ажыл-ижинге чедиишкиннерни сеткилимден күзедим.
Ш.Ч. САРЫГЛАР, хоочун башкы.
Чөөн-Хемчик кожуун, Бажың-Алаак суур.
“Шын” №2 2025 чылдың январь 23
Эмчилерниң ачызында
27 января 2025
1