2007 чылдың октябрь 18-те сайгарлыкчы чоруктуң хүнүн демдеглээр дугайында доктаалга РФ-тиң Президентизи Владимир Путин атты салган. Оон бээр-ле май 26-да Сайгарлыкчы чоруктуң хүнүн демдеглээри чаңчыл апарган.
Май 14-те Тыва Республиканың Экономиктиг сайзырал болгаш үлетпүр яамызының ТР-де Сайгарлыкчы чорукту деткиир фондунуң удуртулгазы-биле республикада Сайгарлыкчы чорук неделязынга тураскааткан хемчеглер эгелээн.
Май 17-ден 19-ка чедир Сайгарлыкчы чорук неделязының эң улуг хемчээ — регионнар аразында «Енисей Экспо–2024» универсалдыг садыг-саарылгалыг делгелге “Сүбедей” спорт комплекизинде эгелей берген. Хемчегге Абакандан, Новосибирскиден, Красноярскыдан дээш кожа-хелбээ регионнарның сайгарлыкчылары киржип турар. Делгелгени сонуургап келген чон бүдүрүкчүлерниң өртек-үнези-биле аъш-чемни садып ап, чаа бүдүрүлгелер технологияларын көөр аргалыг болган.
Аъш-чем аймаандан аңгыда, идик-хеп, пөс-таавы, ювелирлиг каасталгалар, кадыкшылга херек барааннар, тудуг материалдары, үлетпүр болгаш садыг дериг-херекселдери, автомобильдер хөйнүң кичээнгейин хаара туткан.
Хол-биле бүдүрген бараан аймаандан аңгыда, ында чурттаар оран-сава айтырыын сонуургап келгеннерге майгыннар база бар.
ТР-ниң Сайгарлыкчы чорукту деткиир фондузунуң удуртукчузунуң хүлээлгезин күүседип турар Ольга Сирина:
– Хемчегде чеден ажыг кижи 100 ажыг майгыннарда бараанын делгээн. Хакас Республика, Томск облазы, Алтай край, Красноярск, Новосибирск, Барнаул хоорайлар база бар. Ооң мурнунда бо хемчегни «Тываэкспо» деп адап турган, ам ында Сибирьниң регионнары барык шупту киржип турар болганда, «ЕнисейЭкспо» деп адаан.
Чойган Сергеевна, «Өзүң» КХН-ниң чиңгине директору:
– Эрткен чылдың ноябрь ортаа үезинде хан суугадыр, аныяксыдар болгаш ханның хемчээлин өйлевишаан, чигирни өйлээр сугну бүдүрүп эгелээн бис. Аржаан шынарлыг боорга, «Аржаанская» деп адаан чылдагааны ында. Бо сугну ижерге, мага-бот күш кирер, доктаамал ижерге, кижиниң мага-бодун аныяксыдар. Япон чоннуң назы-харының узун болган чылдагаанын билип алгаш, тыва чонувус база узун назылыг, кадык болзун дээш, эм шынарлыг сугну бүдүрүп эгеледивис.
Кызыл хоорайның Каменистая кудумчузунуң 15 дугаар бажыңында тускай дериг-херекселдиг цехтиг бис. Сугнуң ажык чок чүүлүн аңгылааш, чүгле ажыктыг бүдүмелдерин арттырып алгаш, шилдерге куткаш, садып-саарып турар бис. Тывада бир дугаар шил савада үнүп эгелээн аржаан суг-дур. Чоннуң дилээ-биле кышкы үеде пластик саваларга база сугну кудуп садып эгеледивис.
Артем Шевченко, «Кухня в дом» компанияның удуртукчузу:
– Аар өртектиг фурнитурадан, даштан дээн ышкаш шынарлыг материалдардан эт-сеп кылып турар бис. Бо делгелгеде бир дугаар киржип келдивис. Ооң мурнунда Краснодарга ажылдап чораан болгаш бо хемчегге киришпейн турган-дыр бис. Мындыг хемчегни организастааны кончуг эки-дир. Чон бистиң бараанывысты аажок сонуургап кээп тур.
Ай-Хаан Догур-оол, «Спутник» тудуг комплекизиниң коммерция килдизиниң директору:
– Ук ярмаркада тудугжуларның өмүнээзинден бо хемчегде киржип чедип келдивис. Кол сорулгавыс – «Спутник» чуртталга комплекизинде чаа туттунуп турар бажыңнарны садары. Садып алыкчылар бар-дыр. Офистиң турар черин айтырып ап турлар.
Бистиң компанияның тудуп турар бажыңнарының 1 болгаш 2 өрээлдиг квартиралары саттына берген. Колдуу 3 өрээлдиг квартиралар арткан. Ниитизи-биле 115 квартираның 54-ү арткан.
Оон аңгыда, шимчевес өнчү агентилелдери база делгелгеде келгеш, чоннуң хереглелдерин хандырып турар болду. «Сүбедей» спорт өргээзиниң даштында чаа автомашиналар делгелгези база чоннуң сонуургалын оттурган.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №36 2024 чылдың май 18
