(Оюн-баштак)
Мээң кожаларым… мен база бот-боттарывысты ала караавыс-биле көрбес, мындыг улус бис. Олар мени арагачы, аксы-сөзү ойда-кайда ээргин ыт дээр. А мен херээжен кожамны чазый-чилби чиижең садыгжы семис хаван, а ооң ашаан чемирик саарзык мыйыстыг чөлдүр көк хуна дээр мен. Эр кожамга:«Кевин-херекчок черге мени үскүлеп турбайн, кадайың кайнаар маңнап, кандыг аскыр хаван-биле кайда «оъттап» чоруурун кедеп көрбес сен бе!? Оон башка мыйызыңның узуну дам бар чыдар-дыр» – дигилээримге суг, ооң өдү чарлы бер чазар.
Удур-дедир сөглежип, бактажып чоруурувуста чылдагаан-на бар. Хат чокта хаак бажы шимчээр эвес. Эзирикте кожаларымны чалчый бээрим-даа, ол дээш эзириктер сергедир черге мени оларның суктуруп каары-даа шын. Ааспырак кижиниң дылы ону Рим хоорайга чедирер дээн ышкаш, эзириимде мээң дылым мени эзириктер сергедир черге каш катап чедирип турганын чажыргаш-даа канчаар. Мээң кожам шагдаа кижи болгаш, телефонну долгай кааптарга, «кара каарган» деп муңгаш машиназы дораан-на маңнап кээр.
Бир талазында, бактажып пат чаңчыгып каан бис. Дылдарывыс дүктүг чүве болза – тазаргыже, элээр чүве болза – ойулгуже болган чүве-дир ийин. Бистиң аксы-дылывыс болгаш, шыдаар. Өл эвес болган болза – шагда- ла өрттенип каан, сөөктүг чүве болза – кызырт кындыр сыйлып каан боор оң.
Сөөлгү үеде кожаларымның меңээ хеп-хенертен эптиг-ээлдээ, экииргээ аажок апарган де. Каржып-солчуп эрткен-дүшкен санында-ла кадыымның байдалын-даа айтыргылаарлар. Сезинчии-даа кедергей. Ынчангаш бажым чеже-даа «аарып» чорда, черле сөс оскунмаан мен.
Бактажы бээривистиң бир чылдагааны бажыңнарывыстың эжиктериниң удур-дедир аастаажында.
Бир хүн кожам эр мени херим ажылдыр кый дей-дир. Бир эвес менче өгүн караңнадыр болза, ол-ла черинге өйеэдир сөглептейн мону деп бодап, иштимде бүдүү белеткенип алгаш, чоокшулап чеде бердим.
– Чеже колдамнажып чоруур бис. Сагыш-сеткиливисти хандыр чугаалажып, шайлап, бот-боттарывысты билчип, хөөрешсивиссе кандыг боор, кожа. Бажыңче кирип көрем – деп, бо ийин моң.
Анаа эвес чалап турар-дыр бо деп сезинзимзе-даа, «шайлаар», «хөөрежир» деп сөстерниң иттириглиг сорунзазы кожаларымның бажыңынче мени чайгаар-ла чедип киире бергенин бодум безин билбейн калып-тыр мен.
Шынап-ла харын, аъш-чемни, арага-дарыны стол сыңмас кылдыр делгеп каан болду. Эге дээрезинде арай пөрүгүп олурзувусса-даа, ийи-бир дашканы апкаш, дылдарывыс чештинип, чугаавыс чоорту шуудап, хөөрежиривис хөнүге берген. Эрткен-барганывысты коптарып, экини сагынгаш, каттыржыр-даа бис; багайны сагынгаш, баштарывыс халайгылай-даа бээр. Алыс черле чилби эвес кижи болгаш, чииринче эвес, колдуунда ижеринче ыйыдып оргаш, эзирий бергенимни билбейн барып-тыр мен.
Канчангаш-ла миннип кээримге, кожаларым мени «кара каарган» деп шагдаа машиназынче киир иткен турлар.
Машинаның эжиинге буттарым-биле дедир тептинип, холдарым-биле аткаар иттинип:
– Ам база мени эзириктер сергедир черге сугарың ол бе, чемирик мыйыстыг дөңгүр көк чөлдүр хуна! – деп, сөглеттинип-ле үндүм.
– Ол чүү дээриң ол, кожам. Кайын «кара каарган» боорул аан. Бистиң хууда автолавка машинавыс ышкажыл. Кир, кир! Хоорай дашты үнүп, арыг агаар тынып, хөөрежиилиңер – деп мени чөптеп, бо ыйнаан.
Ам-на харын машина иштин топтап көөрүмге, долдур арага-дары, аъш-чем дыгып каан болду. Сагыжым оожургап, ол-ла дораан сула салдыныпкан болгаш, ооң иштинче киргеним-даа эки билбес мен.
Канчангаш-ла оттуп кээримге, шала кырында чыдыр мен. Кожам мени база катап эзириктер сергедир черде суп кааны ол-дур деп каразып, шалаже кайганып чыда, ону танып кагдым. Бодумнуң бажыңымның шалазы болду! Амыраарым-даа аажок. Бажым дээрге чарык доскаар-ла!
Уёлап-чоовурлап чыдырымда, кожам чедип келди.
– Бажың аарый-дыр бе? – дей-дир.
Черле «Чок» дээр эвес мен.
– Ийе – дидим.
– Бажың аарыырын эмнеп каайн, маңаа адың сал – дээш, кожам менче саазын суна-дыр.
Билбес эзирик та чүнү үүлгедип каан мен деп коргуп, саазынны та чүү билдириишкин деп бодап:
– Ол чүү боор? – деп, каразып айтырдым.
– Кожам, дүүн силер мени дыка-ла деткидиңер – деп, кижимниң өөрүшкүлүү сүргей. – Депутатка кордакчылаарын меңээ дүүн сүмеледиң. Мээң деткикчилерим бирээзи боорунга дүүн чөпшээрештиң.
Хөрээм хозаш кыннып, бажым чиигеш дээн-даа болза:
– Арага-дары амзаптар менден кандыг деткикчи үнер боор – деп чөгендим.
– Ынча диве! Эр кижи эткен сөзүнге ээ болур – диди. – Чон чыглыр чер садыг-магазин чанындан ыравас, ужуражыр, чугаалажыр кижилериң хөй болгаш, соңгукчулар аразынга суртаал чорударынга кончуг тааржыр кижи сен-дир сен – дээш, ортаа салаазы-биле боостаазын кожам ток кылдыр согуду.
Шынап-ла, харын! Сөглээн сөс – керткен ыяш! Мээң кожам эр кордакчылаар болза – кордакчылазын, депутаттаар болза – депутаттазын деп бодай каапкан мен.
Ол дээш дашкаларывысты үскүлештирипкен бис.
Депутаттаар деп чүве ол хире ажыктыг боор-дур. Эптешпести эптештирер, таарышпасты таарыштырар.
Шаңгыр-оол СУВАҢ.
«Шын» №36 2024 чылдың май 18