Май 15 – Бүгү-делегейниң өг-бүле хүнү. 1993 чылда Каттышкан Нациялар Организациязының эгелекчи саналы-биле ол хүннү Өг-бүле хүнү кылдыр тургускан. Ук байырлалга тураскаадып чылдың-на “Чылдың өг-бүлези” деп Бүгү-российжи мөөрей болуп эртип турар.
Ук мөөрейниң регионалдыг чадазынга тиилекчи болган 15 өг-бүлени май 15-тиң хүнүнде Өг-бүле сесерлиинге шаңнап-мактаан. Олар “Хөй ажы-төлдүг өг-бүле”, “Аныяк өг-бүле”, “Суур черниң өг-бүлези”, “Алдын өг-бүле”, “Өг-бүле – ёзу-чаңчылдарның кадагалакчызы” деп номинацияларга тергиин болганнар.
Мөөрейге киржири-биле Тываның Өвүр, Бай-Тайга, Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик, Чаа-Хөл, Чеди-Хөл, Тожу, Тере-Хөл кожууннарындан 22 чагыг кирген. Эң-не хөй киржикчи Тожу кожуундан болган. Ооң төлээлери 5 номинацияның шуптузунга киришкен.
Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар “Чылдың өг-бүлези” мөөрейниң регионалдыг чадазының I чергениң дипломнарынга төлептиг болган өг-бүлелерге байырын чедирген.
Тыва Республиканың “Алдын өг-бүлези” деп төлептиг атты Тожу кожуундан Евгений, Кетеван Абрамовтарның өг-бүлези алган. Олар 33 чыл дургузунда аас-кежиктиг чурттап чоруурлар. Кайызы-даа күш-ажылдың хоочуннары. 2 уругну төлептиг кижилер кылдыр кижизидип өстүрген.
Буян, Надежда Кара-Донгактарның өг-бүлези боттарының ажы-төлү-биле кады немей азырап алган уругларын база кижизидип турарлар. Өг-бүле ниитизи-биле 9 уругну өстүрүп турар. Олар кады чурттаа-ла, 23 чыл болганнар. “Хөй ажы-төлдүг өг-бүле” деп номинацияның дээди шаңналын алганнар.
“Аныяк өг-бүле” деп номинацияга Бай-Тайга кожуундан Шораан, Айслана Хертектерниң өг-бүлези төлептиг болган. Оларның өг-бүлезинден дөрт ажы-төлү ынакшылга бүргедип өзүп олурарлар. Онзагай талазы – кадык амыдыралды доктаамал суртаалдап турарлар.
База-ла Тожу кожуундан үш уругнуң аас-кежиктиг ада-иези Константин, Татьяна Константиновтарның өг-бүлези “Суур черниң өг-бүлези” деп атка төлептиг болганнар.
Шаңналдар аразындан эң-не онзагай “Өг-бүле – ёзу-чаңчылдарның кадагалакчызы” деп хүндүлүг атты Өвүр кожуундан Мерген, Чодураа Кууларларның өг-бүлези чаалап алганнар. Олар 30 чыл дургузунда өг-бүлезиниң ёзу-чаңчылдарын кадагалап чоруурлар. Ол ышкаш 2 уругну кижизидип-өстүрүп турар төлептиг ада-ие.
Тергиин өг-бүлелерниң, I чергениң дипломнарының эдилекчилериниң чуруктары бүдүн чыл дургузунда Өг-бүле сесерлиинде “Хүндүлелдиң самбыразынга” хоорайның девискээрин чараштап турар.
Ийиги болгаш үшкү чергениң дипломнарын Кызыл хоорайның баштыңы Ирина Казанцева болгаш Тываның Адалар чөвүлелиниң даргазы Хонук-оол Монгуш тывыскан.
“Алдын өг-бүле” деп номинацияга 2-ги черни Чөөн-Хемчик кожуундан Николай, Светлана Санааларның, а үшкүзүнге Тожу кожуундан Баян-оол, Сендажы Колдарның өг-бүлези төлептиг болганнар.
Чеди-Хөл кожуундан Айдың, Солаңгы Ховалыглар “Аныяк өг-бүле” деп номинацияга II чергениң, а Кызыл кожууннуң төлээлери Белек, Инга Чүлдүмнер III чергениң дипломнарын алганнар.
“Суур черниң өг-бүлези” деп төлептиг атты алганы дээш Улуг-Хем кожуундан Артыш, Рада Быштак-оолдарның өг-бүлези II чергениң, Өвүр кожуундан Оскал-оол Кертикпен, Белекмаа Монгуш олар III чергениң дипломнары-биле шаңнатканнар.
“Өг-бүле – ёзу-чаңчылдарның кадагалакчызы” деп номинацияга Чеди-Хөл кожууннуң төлээлери Айдыс биле Чодураа Иргиттерниң өг-бүлези 2-ги черге, а Тожу кожуундан Сылдыс, Меңги Тойлулар 3-кү черге төлептиг болганнар.
Тес-Хем кожууннуң төлээлери Аяс Уштулан биле Шончалай Кыргыс база Тожу кожуундан Алдын-оол, Аяна Хомушкулар “Хөй ажы-төлдүг өг-бүле” деп номинацияга 2-ги, 3-кү черлерни ээлээннер.
Шаңнал-макталдарны тывыскан соонда, Тываның улустуң артизи Станислав Ириль "Авамның амданныг шайы" деп ырызы-биле тергиин деп илереттинген өг-бүлелерге төлептиг ада-ие болуп чорууру дээш, төөгүлүг хүнде хөгжүмнүг байырын чедирген.
Республикада төлептиг өг-бүлелерни илередип, шаңнап-мактап турары өөрүнчүг. Кандыг-даа сайзырал, кижизидилге өг-бүледен эгелээр болганда, шак мындыг хемчеглер келир үеде төлептиг салгалдарның өзүп-көвүдээринге кончуг ужур-дузалыг болуру чадапчок.
/ Чыжыргана СААЯ.
Чуруктарны Күш-ажыл болгаш социал политика яамызындан алган.
"Шын" 2023 чылдың май 17 №35
