Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Промгаз Газпромнуң» эртем-шинчилел институдунуң эксперттери-биле Кызылды газ-биле хандырар аргаларның боттанып болурунуң дугайында чугаалашкан. Ужуражылгага олар Кызылды суугаткан углеводородтуг газ-биле хандырарының талазы-биле шенелде төлевилелдиң техниктиг барымдаазын ажылдап кылыр дугайында айтырыгларны сайгарып көрген.
Бөгүнгү байдал-биле Тываның найысылалы, бүгү республика-биле бир дең, чурттуң газ хандырылгазының чаңгыс аай системазынче коштунмаан, магистралдыг бойдус газы-биле хандыртынмайн турар. Одалга-энергетика инфраструктуразының кол өзээ – бодунуң хөмүр-даш курлавыры болгаш электри энергиязы. Электри энергиязының чедишпезинден болгаш энергия системазының эргижиреп, элеп кел чыдары-биле база Тывада экологтуг байдал-биле энергияның арыг үндезиннеринче шилчиирин үе негеп келген. Тываның Чазаа Кызыл хоорайны «Арыг агаар» деп федералдыг төлевилелче киирер эгелээшкинни кылган.
«Промгаз Газпром» бистиң даалгавыс-биле Кызыл хоорайның аңгы-аңгы микрорайоннарын суугаткан углеводород газы-биле хандырар талазы-биле шинчилел ажылдарын кылып турар. Мооң мурнунда бис суугаткан бойдус газын ажыглаарынга шинчилел ажылдарын чоруткан бис. Бо удаада специалистерниң сүмелеп турары углеводородтуг газты ажыглаарын өөренип көрүп тур бис. Бо бүгү ажыл «Арыг агаар» деп федералдыг төлевилел шугуму-биле кылдынып турар, ынаар бистиң хоорайывыс база кирип турар» — деп, ТР-ниң одалга болгаш энергетика сайыды Эдуард Куулар дыңнаткан.
«Промгаз Газпромнуң» специалистери Кызыл агломерациязының бар болгаш кылып болгу дег инфраструктуразын 3 хүн дургузунда шинчилеп көрген. Ооң түңнели-биле регионче газ киирер технологияларны ажыглаары-биле хемчеглер комплекизин сүмелээр. Эксперттер хоорайның барык шупту районнарын кезээн: Төп, Чөөн, чоокку Каа-Хем, Солагай талакы эрик, Оң талакы эрик, Алгы-кеш заводу, Вавилин ээтпээ болгаш Спутник.
«Төлевилелдиң боттанырынче угланган сорулганы салып тур бис. Шуптузун өөренип көөрү чугула, хереглел кайы хире болурул, объектилерни каяа тудуп болур дээш... Суугаткан газты чорудар оруктарны боданыр. Республиканың бодунуң баазазы чок, ынчангаш ону кожа регионнардан киир сөөртүр апаар. Черле одалганың экологтуг хевиринче шилчиири чугула» — деп, “Магистральдыг транспорт газы” төптүң директорунуң оралакчызы Анна Митичкина чугаалаан.
Шинчилел ажылы Кызылды газ-биле хандырарынга экономиктиг болгаш техниктиг аргалар база чарыгдалдарның кайы хире болурун санап үндүрүп эккээр. Бо чылдың июнь айда техниктиг барымдааны ажылдап доозар деп планнаан.
Тываның одалга-энергетика балансызын чылдың-на чаартыр талазы-биле дыка улуг ажылдар эгелээр дээрзин сайыт Эдуард Куулар дыңнаткан: “Аңаа суугаткан углеводородтуг газ ажыглаары деп адыр база тыптып келир. Тываның туружу Россияның Энергетика яамызынга газ-биле хандырылга дугайында айтырыгны шиитпирлээри-биле тургустунар. Бир дугаарында бо ажылды Кызыл хоорайдан эгелеп чорудар».
«Промгаз Газпромнуң” специалистериниң келгениниң түңнели – Кызыл хоорайны шенелде төлевилелче киирери-биле тодаргай участоктарны шилип алыр негелделер тургузары. Шинчилел үезинде чыгдынган материалдар специалистерге одаар чүүлдүң хереглеттинип турар хемчээлдерин санаарынга болгаш төлевилелди боттандырар сценарийни сүмелээр арганы бээр. Шак ынчаар шенелде төлевилел боттаныышкыны агаарның хирленирин эвээжедип, чурттакчы чоннуң амыдырал шынарын бедидер.
Алдынай СОЯН белеткээн.
Чурукту интернеттен хоолгалаан.
«Шын» №16 2025 чылдың май 1