Өгже медээ чок кирбес
Өгге келген аалчы өгже медээ чок кирбес. Чүге дээрге өгнүң соңгазы чок, даштын келген кижини өгде улус көрүп шыдавас. Ынчангаш даштын келген аалчы чөдүрүп, идиин кактап, дааш үндүрүп өгже кирер. Өгже хенертен кирбес – кижи сырбаңнатпас, кут-сүнезини ойлап болур дээр.
Өг ханазын ооргалавас
Улуг-даа, бичии-даа улус өг ханазынга ооргалай, чүктей турбас. Ону дагжадып, кыйыратпас дээр.
Чүге дээрге шаанда мөчээн кижиниң мага-бодун, өгнүң ханазын эр улус ооргалай көдүргеш, оон үндүргеш, шыргага салгаш, черге шыргазы-биле кады кааптар турган чүве-дир. Ол кижини эжиктен үндүрбес чораан.
Бир эвес анаа турган өгнүң ханазы шыгырткайнып дагжап турар апаар болза, ону багай медээ дээр. Хам кижини чалап, өгге чүве кылдырып, арыгладып алыр апаар.
Өгже кирериниң чуруму
Эр кижи өгже курунга астып алган бижээ-биле кирип болбас. Чүге дээрге силерге мээң өш-өжээним чок, тайбың чугаа кылып келдим, ынчангаш бижээмни курумдан ужулгаш, халаңнады бадырып алдым дээни ол.
Өгде олуттарның үлелгези
Келген аалчы дораан дөрже эртип болбас. Чүге дээрге ол кижиниң ужур билбезин, туразының улуун көргүзүп турары ол болур. Тыва өгде чүк бүрүзү тускай үлелгелиг, хамаарылгалыг болур. Өгнүң солагай талазынга азы чүък баарынга аалчылар олурар. Дөрге өгнүң эр ээзи болгаш уруг-дарыг олурар. А оң талазы өгнүң херээжен ээзиниң болур. Орун баары, элгүүрге баары – кыс кижиниң чиңгине талазы ол. Бо чаңчылды үреп болбас. Ол чоннуң үе-дүптен сагып келген, бижиттинмээн хоойлузу-дур.
Валентина МОНГУШТУҢ “Ак баштыгларның, алдын үүжези” деп номундан.
Чурукту интернеттен алган.
“Шын” №36 2025 чылдың сентябрь 18