Тываның Чазааның Даргазы Владислав Ховалыг Тываның даг-руда компаниязының болгаш чогуур ведомстволарның удуртукчулары-биле ужурашкан. Хөмүр-даш казып тывар бүдүрүлгелерниң ажылы Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезинге улуг салдарлыг болгаш, Тываның Чазааның чугула хайгааралында. “Востсибуголь” компаниязының чиңгине директору Сергей Иванов болгаш саң-хөө директору Ольга Бахриева, “EN+ холдингиниң” хөгжүлде директору Андрей Давыдов, ол ышкаш Тываның даг-руда компаниязының чиңгине директору Валерий Куликов хуралга киришкен.
Республикада чер бажыңнарлыг чурттакчы чонну, күрүне албан черлерин, чылыдылга-энергетика бүдүрүлгелерин болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый адырын оттулар хөмүр-даш-биле чүгле Тываның даг-руда компаниязы хандырып турар.
Тываның Чазаа Тываның даг-руда компаниязының удуртукчулары-биле чарган үш дугаар чыл күштүг болуп турар социал-экономиктиг кады ажылдажылганың дугуржулгазы ёзугаар чонга садып-саарар оттулар чүүлдүң өртек үнезин улуг өстүрбейн турар. Чижээ, 2025 чылда чонга үндүрер өртээ 5,8 хуу өскен болза, коммерция-биле садыглажылга өртээ 14,7 хууга улгаткан.
Тываның даг-руда компаниязы регионнуң бюджединче эң хөй үндүрүг төлеп турар алды организацияның бирээзи. Чыл дургузунда 224 сая рубльди киирген болуп турар. Губернатор төлевилели ёзугаар 2016 чылдан тура Тываның даг-руда компаниязы амыдыралы чегей 3 муң өг-бүлени хөмүр-даш-биле халас хандырып турар.
Чөөн чүкче хөмүрнү Тывадан экспорттап болур кылдыр эрткен чылын 650 муң тоннаны квота ёзугаар чөпшээрээн. Ындыг-даа болза квотаны күүседир дээрге айтырыглар тургустунуп келген. Демир-орук инфраструктуразының ажыглалынга хамаарышкан дүрүмнерже чаа кииртинген эдилгелер ёзугаар, Тывадан чөөн чүкче үндүр сөөртүп болур хөмүрнүң хемчээли бир айның дургузунда 40 муң тоннадан ашпас ужурлуг. Ынчап кээрге, Межегейхөмүр 27 муң тонна сөөртүп болур, а даг-руда компаниязынга чүгле 13 муң тоннаны чөпшээрээн.
“Россияның демир-оруктар компаниязының удуртулгазынга 2025 чылда 650 тонна хөмүрнү үндүрүп болур кылдыр дилегни кылдым. Ындыг-даа болза демир-орук инфраструктуразынга хамаарыштыр чаа кызыгаарлаашкынныг дүрүмнер ёзугаар улуг хемчээлдиг сөөртүлге болдунмайн турар. Ук айтырыгны шиитпирлээри-биле Москвага Россияның демир-оруктар компаниязының удуртукчулары-биле ужуражылганы планнап тур мен. Кол сорулга – Тывага энергетиктиг айыыл чок чорук хандырылгазы болгаш республиканың чурттакчы чонунга хөмүр өртээн өстүрбези“ — деп, Владислав Ховалыг бодунуң соцчеткиде арынынга бижээн.
База ол ышкаш хуралга Владислав Ховалыг организацияларга хөмүрнүң үнезин амгы үндүрүп турар өртектерден чавызадыр аргазын өөренип көөрүнүң дугайында айтырыгны көдүрген. Чүге дизе ук барымдаадан чылыдылга хандырар организацияларның чарыгдалы дорт хамааржып турар. Тываның Баштыңы улуг кичээнгейни республиканың чонунга оттулар чүүл өртек-үнезин өстүрбезин база ону шыңгыы хайгааралга алырынче угландырган, чүге дизе регионнуң барык шупту чылыг хандырылга системалары хөмүр ажыглап турар. Ынчангаш тус черниң хөмүр казып-тывар компаниязының сайзыралынче угланган хемчеглер республикага чугула деп саналдаан.
Олча ОНДАР белеткээн.
“Шын” №3 2025 чылдың январь 30
