Бо чылын культура адырында бир онзагай болуушкун — «Алаш» бөлүүнүң 25 чылдаан ою. Эрткен дыштаныр хүннерде «Туран» сыын ажыл-агыйының турисчи баазазынга, ажык дээр адаанга делегейде ады-сураа билдингир «Алаш» бөлүүнүң уран чүүлүнүң юбилейлиг чылынга тураскааткан хөөмей-сыгыт чаңгыланган «Алаш-фест» деп дириг хөгжүм фестивалы болуп эрткен.
Фестивальды юбиляр «Алаш» бөлүү «Хөөмейниң симфониязы» деп төлевилели-биле ажыткан. Концертке делегейде билдингир тыва хөөмей бөлүктери «Чиргилчин», «Тыва кызы», «Хүн-Хүртү» база аныяк фольклор коллективтер «Одучу», «Хөөмей бит», «Аян», «Хартыга», «Уван шу», «Шудэ», «Амырга-Моос» киришкен. Фестивальдың тускай аалчызы — Вячеслав Инкижековтуң удуртулгазы-биле Хакасияның симфониктиг оркестри келген.
Фестивальга Тываның аңгы-аңгы кожууннарындан база чурттуң өске регионнарындан 3000 ажыг кижи чыылган. Киржикчилерниң амгы үении-биле аянчыткан сураглыг тыва улустуң ырыларын база арт-чогаадыгларын көрүкчүлер күзелдии-биле сонуургап, таалап дыңнааннар.
«Бистиң коллектив тургустунгандан бээр 25 чыл болуп турар. Бо үе дургузунда хөй-хөй чурттарже гастрольдап база аңгы-аңгы концерттерге киржип турдувус. Чаа форматка күүселделеривис тыва чонга чугула деп бодаар мен. Хамыктың мурнунда чаңгыс чер чурттугларымга бөгүн бисти деткип келгени дээш четтиргенимни илередир-дир мен. Ол ышкаш бо хүнде онзагай эртиневис— тыва хөөмей уран чүүлүн биске дамчыткан өгбелеривисти хүндүткээри эргежок чугула. Хөөмей уран чүүлү бүгү делегейде үнелелди алган. Ол биске, хөөмейжилерге дыка ужур-дузалыг» — деп, «Алаш» бөлүүнүң кежигүнү, ТР-ниң алдарлыг артизи Аян Ширижик чугаалаан.
Хөөмей — Тываның эртинези, бойдузу, көшкүн амыдыралы. Онзагай ховар хөөмей бо байырланчыг сценада хөгжүмнүң аңгы-аңгы хевирлерин каттыштырган дээрзин Дээди Хуралдың өөредилге, культура, аныяктар политиказы болгаш спорт талазы-биле комитединиң даргазы Аяна Монгуш демдеглээн.
«Бо чылын 25 харын демдеглеп турар «Алаш» бөлүү фестивальдың киржикчилеринге езулуг хөгжүм байырлалын сөңнеди. Хакасиядан келген оркестр көрүкчүлерниң сонуургалын чаалап алды. Бии-хемчилерни көрбейн тур мен, хөй кезиинде республиканың өске кожууннарындан аалчылар бар-дыр. Хөөмейниң онзагайы — бо байырланчыг сценада аңгы-аңгы хөгжүм хевирлерин каттыштырганы» — деп, А. Монгуш чугаалаан.
Фестивальдың ийиги хүнүнде аалчыларга тыва хөгжүм херекселдеринге ойнаар мастер-класстарны организастаан. Ол ышкаш программа езугаар дискотека база шупту "сылдыстарның" киржилгези-биле гала-концерт болган.
Юбиляр бөлүктүң тывылган төөгүзү солун. Бөлүктү Тываның улустуң хөөмейжизи, Россия Федерациязының артизи Коңгар-оол Борисович Ондар, Кызылдың уран чүүл колледжизиниң сургуулдары-биле кады тургускан. «Алаш» бөлүүнүң Америкаже бирги туру 2006 чылда болган. Оон бээр американ көрүкчүлерге чаңгыс эвес удаа концерттерин бараалгаткан. 2004 чылда Тывага эрткен делегей чергелиг хөөмей симпозиумунга «Алаш» бирги дээди шаңналын алган. 2008 чылда ол-ла хөөмей симпозиумунга коллективтиң үш хөгжүмчүзү хөөмейниң тергиин күүседикчилери болуп, шаңналдарны алган. 2007 чылда Бады-Доржу Ондарга Тыва Республиканың улустуң хөөмейжизи атты тывыскан. 2009 чылда Аян Ширижик Тыва Республиканың алдарлыг артизи атка төлептиг болган.
25 чыл дургузунда тыва улустуң аас чогаалынга үндезилеттинген “Алаш” бөлүү чоннуң хүндүткелин болгаш ынакшылын чаалап ап, хөөмейниң база ыры-хөгжүм уран чүүлүнүң хөгжүлдезинге канчаар-даа аажок улуг үлүг-хуузун киирип чоруур.
Гюзель КҮНЗЕТ.
Буян Ооржактың тырттырган чуруктары.
“Шын” №51 2024 чылдың июль 10
