Россияда чарлаттынган 2022 чылдан 2031 чылга чедир үргүлчүлеп кээр Эртем болгаш технологияларның он чылынга тураскааткан Делегей чергелиг «Эртем 0+» республика шуулганы ноябрь 21-де Кызылдың "Сүбедей" спорт комплекизинге болуп эрткен. Аңаа 40 ажыг делгелгени, 10 ажыг оюнну, 10 ажыг мастер-классты организастаан. 5 мастерская, 3 лаборатория база 5 лекторийни өөреникчилер болгаш эртемге сонуургалдыг кижилер үглеп, сонуургаан айтырыгларын салып, боттары холу-биле тудуп көрүп шаг болган. Квест-оюннарга, дискуссияларга идепкейлиг киржир уруглар саны черле эвээжевээн.
Шуулганга республика девискээринде ажылдап турар бүгү-ле эртем-шинчилел институттары, төптери, Тываның дээди болгаш ортумак өөредилге черлери, эртем-биле ажылды чогуур деңнелде чорудуп турар школалар, уруглар садтары болгаш яамылар киришкен. Ол хүн эртем шуулганынга найысылалдың школаларының өөреникчилери, өөредилге черлериниң сургуулдары ниитизи-биле муң ажыг кижи көрүкчү бооп киришкен.
Бо чылгы шуулган хары угда 3 улуг төлевилелди каттыштырган: фестиваль «Эртем 0+», «Инновациялар-2025» аныяктар шуулганы болгаш «Артпром» техношуулган. Бо шуулган эртем, өөредилге болгаш сайгарлыкчы чорук адырларының кады ажылдаар шөлчүгежи болу берген деп, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг демдеглээн.
Хемчегниң эң эгезинде Тываның үлетпүрүнүң болгаш ужудукчу чок системалар дугайында “төгерик стол” болган. Улаштыр чаңчылчаан медицина биле улусчу эмнээшкинни каттыштырып турар медицина болгаш амгы үениң эртеминге кылымал угаанның ужур-дузазының дугайында дискуссияларны эрттиргени солун. Хувааттынган шөлчүгештерде киржикчи бүрүзү аалчыларны хаара тудуптар бир-ле онзагай, тывызык чүүлдерни көргүзүп турган. Ылаңгыя эмчилерниң сугга дүшкен кижиге бир дугаар эмчи дузазын чедиреринге манекен дузазы-биле өөредилгези хөй кижини хаара туткан. Тываның төөгүзүнге, тыва чогаалга, тыва чаагай чаңчылдар, улусчу ужурларга хамаарышкан шөлчүгештер черле ээнзиревээн. Тываның күрүне университединиң Көдээ ажыл-агый факультединиң кылганы Эрзин чонунуң сүттен кылыр хайлымак деп чеминден эгелеп алгаш, сургуулдарның ажылдап кылып кааны мобильдиг болгаш веб-капсырылгаларны таныштырган. Шуулган киржикчилери автомашинаның кезектерин чыырынга, уругларның кылган роботтарын, тыва оюннарның интернет четкизинче киирип каан хевирлерин, сөөлгү үеде сайзыраан кылымал угаан кижилерниң амыдыралынга кандыг ужур-дузалыг болгаш уржуктарлыг бооп болурун сонуургаан.
Чоокку чылдарда эгелээш, бо хүннерде эң-не нептереңгей апарган мегечи, бузурукчу чоруктар дугайында, шак ындыг улусту канчаар тодарадып алырыл, канчап оларга алыспайн барып болурул, бир эвес аргажок таваржы берген болза, каяа чедерил, кандыг хемчеглер алырыл – бо бүгүнү орус, тыва дылдарда билдингир кылдыр тайылбырлаан плакаттар, буклеттер, бичии календарьлар кылдыр ТывКУ-нуң Экономика факультединиң сургуулдары биле ТР-ниң Чурагайлыг хөгжүлде яамызының специалистери үндүрүп алган, тайылбыр ажылын кончуг эки эрттирип турар болду.
Аграрлыг лицей өөреникчилери садыгларда сүт аймааның шынарын хынап, кайы бүдүрүкчүнүң сүдү кылымал холуксаа чок, ёзулуг арыг сүт болуп турарын, хөрзүннүң тургузуунда хоралыг бүдүмелдер, дүжүтке багай салдарлыг курт-кымыскаяк бар-чогун канчаар тодарадырын көргүскен.
Тываның «Лунсин», «Тардан Голд», «Эльбрусметалл-Литий», «Межегейуголь» улуг бүдүрүлгелери боттарының ажылында чедиишкиннерни таныштырып, регионнуң эртем хөгжүлдези биле бизнес сырый харылзаалыг деп чүүлдү база катап бадыткаан.
«Эртем 0+» фестиваль чүгле Тывада эвес, бүгү Россияда чылдың-на эртип турар. Чылдан чылче эртемге сонуургалдыг, салым-чаяанныг, чогаадыкчы чалыы салгал немежип турары өөрүнчүг.
Надежда КУУЛАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №46 2025 чылдың ноябрь 27
