Улус өөредилгезиниң болгаш күш-ажылдың хоочуну Мижит Оолакович Ооржак бо чылдың январь 25-те 88 харлаан.
Ол ынчан Барыын-Хемчик кожуунга хамааржып турган Саглы сумузунга арат өг-бүлеге 1936 чылда төрүттүнгеш, Саглы школазынга өөренип эгелээн турган. Ортумак эртемни Кызыл-Мажалыктың орус ортумак школазынга (ынчан кожуун төвүнге орус, тыва ийи школа турган болуп турар) чедип алгаш, Мижит Ооржак 2 чыл иштинде Саглы школазынга орус-тыва дылдардан аай-дедир очулдурар хелемечи-башкы болуп ажылдаан. Ол үеде Тываның аңгы-аңгы булуңнарынга, ооң иштинде Саглыга, ССРЭ-ниң төп хоорайларындан келген орус омак-сөөктүг аныяк специалист башкылар хөйү-биле кээп ажылдап турганнар.
Төрээн суурунга 2 чыл ажылдааш, Мижит Ооржак Кызылдың башкы институдунуң физика-математика салбырынче кирип алгаш, ону 1962 чылда чедиишкинниг дооскан. Дээди эртемниг аныяк башкы Саглыга улаштыр каш чыл ажылдаан соонда, дедир Кызылче кээп, дооскан институдунуң физика-математика кафедразынга лаборантылап, башкылап ажылдай бергеш, эртем ажылынга сундулуун көргүскен. Кады ажылдап турганы дуржулгалыг хоочун профессор башкылар Мижит Ооржакты Ленинградта аспирантураже улаштыр өөредип чорудар деп турда, ооң адазы аар аарый берген.Ынчангаш ол Саглыже катап эглип чанар ужурга таварышкан. Каш чыл эрткенде ол Кызылга эртемден башкыларынга ужуражырга, ону ам школа директору апарган деп билип алгаш, оларның бирээзи: «Че, ам сенден эртемден үнмес болган-дыр, завхоз апарган кижи-дир сен!» – диген…
Мижит Ооржак Барыын-Хемчик кожууннуң өөредилге килдизиниң эргелекчизинге чедир депшип, хөй чылдар иштинде улус өөредилгезиниң шугумунга ажылдааш, дыка хөй ажы-төлдү эртем-билигге чедирип, аныяк кадрларны белеткээн.
Амыдыралының аайы-биле найысылал Кызылче көжүп келгеш, база өөредилге черлеринге хүндүлүг дыштанылгаже үнгүжеге чедир ажылдаан.
Бичиизинден тура-ла шыдыраа ойнаар болгаш, ооң угааны чарт, ал-боду омак-сергек.
Бо чылын 88 харлаан хоочун башкы 5–6 чыл бурунгаар, 80 хар ажа берген хирезинде, школа доозар сургуулдарга амгы үениң ОГЭ, ЕГЭ шылгалдарынга белеткениринге дузалажып, репетиторлап турганы солун. Ооң дузазы-биле шылгалдаларын эки эртип алгаш, чурттуң шылгараңгай дээди өөредилге черлеринче чедиишкинниг дужаап кирип алган оолдар, кыстар база бар.
Кызылдың чалыы техниктер станциязының директору тургаш, Мижит Оолакович сургуулдарын чурт-шинчилел ажылынче хаара тудуп, олар-биле катамаран кырынга Каа-Хем биле Бии-Хемниң шыпшык бажындан Кызылче салдап бадып кээп турганы онза солун.
Эрткен чүс чылдың 1990 чылдарында Тывага биче ГЭС-терни катап сайзырадыр деп айтырыг көдүрлүп келген үеде, Мижит Ооржактың киржилгези-биле Көк-Тей көвүрүүнүң чанынга, Каа-Хемниң агым черинге бөлүк специалистер боттарының чогаадып кылганы микрогэсти ажылдаткаш, өг иштинге сайгылгаанны чырыткан турган. Ону көргеш, Мижит Оолаковичини ооң-биле доктаамал кады шыдыраалаар эштериниң бирээзи, Тываның улустуң артизи Хертек Өлбезекович Шириин-оол: «Доң чудукту сугга долгадыпкаш, токту үндүрүп шыдаан Ооржак!» – деп мактаан.
Эрткен субботада, январь 27-де, Кызылдың «Гамбит» шыдыраа клувунга хоочун башкы, шыдыраачы Оолак Мижитович Ооржактың 88 харлаанынга тураскааткан шыдыраа маргылдаазы 60 хардан өрү назылыг шыдыраачылар аразынга болуп эрткен. Аңаа 24 киржикчи швейцар система-биле тиилекчилерни илереткен.
Маргылдааны ажыдып тура, Мижит Оолакович чаа-ла 60 хар ажып чоруур «аныяктарга», чеден хар ашкан дуңмаларынга ол дег узун назылаарын күзеп, йөрээген.
Хоочун башкының, шыдыраачының 88 харлаанынга тураскааткан шыдыраа маргылдаазынга мөөрейлешкен киржикчилерниң эң аныяа, 62 харлыг Мерген Анай-оол (Улуг-Хем) ап болгу дег 7 сандан 6,5 санны чаалап алгаш, бирги черни ээлээн. Ийиги черге Владимир Хаян-оол (Кызыл) төлептиг болган. Эдип-чазаар органнарның хоочуну, халажылгада полковник Станислав Ховалыгның үшкү черни алганы сенсация болган. Дараазында 4-тен 8-ке чедир черлерни алган Иван Күжүгетти (Барыын-Хемчик), Мөңгүн-оол Түлүштү (Улуг-Хем), Артур Монгушту (Чадаана хоорай), Валерий Кууларны (Өвүр), Эрес-оол Ооржакты (Кызыл) база шаңнап-мактаан.
Хоочун башкыга, шыдыраачыга тураскааткан республика чергелиг шыдыраа маргылдаазын Экер-оол Манчын (Тере-Хөл) билдилиг шиидип, бедик деңнелге организастап эрттирген. Маргылдааны эрттиреринге хоочун башкыга дузалажып, Валерий Куулар, Орлан Монгуш, Экер-оол Манчын деткикчилээннер.
Мерген КЫРГЫС.
Авторнуң тырттырган чуруу.
“Шын” №8 2024 чылдың февраль 3
