Ирбиш - номнуң маадыры
Россияда WWF - Бүгү делегейниң бойдус фондузу орус болгаш тыва дылда «Шокар өннүк» деп комиск чуруктарлыг номчугашты үндүрген. Номда малчын өг-бүлениң бичии оглу Угаана биле Шокар деп шолалыг ирбиштиң төөгүзүн көргүскен.
Ирбиш – Кызыл Дептерже кирген ховар араатан аң. Кадарчыларның болгаш төтчеглекчилерниң кам-хайыра чогундан ооң саны Тыва, Алтай, Бурят республикаларда оранчок эвээжей бергени-биле ону күрүне камгалалынче киирген. Өстүрүп азыраан малын дүн-хүн чок кадарып, камнап чоруур малчыннарга ол түвектиг-даа апаар.
Араатан биле кижиниң аразында амыдырал дээш демиселин көргүскен төөгүнү школачы бичии оолдуң үлегери-биле бо номда бижээн. Моол өг-бүлениң төөгүзү камшпал-сыннарда чурттап чоруур тыва малчыннарның амыдыралда таваржып турар байдалынга дөмей болурга, номну очулдурган. Россияның улуг диис аймактыг аңнарын камнап хумагалаар төлевилел-биле муң-муң экземплярлыг чараш номну парлаарынга ВТП банк дузалаан. Удавас номну тарадып эгелээр.
«Күрүнениң кызыгаарларынга-даа чагыртпас, бир чурттан өске чуртче көжүп чурттап чоруур Алтай –Саян экорегионнуң ирбиштерин кадагалаар ажыл-чорудулга хөй чылдар иштинде уламчылап турар. Эки түңнелдиг тоолду малчыннарның уруг-дарыы ада-иези-биле сонуургап номчуур боор. Мал-маганче халдап-даа турар болза, амгы үеде ховар аңны кадагаалыры чугула» - деп, Наталья Трофимова, Россияда WWF Алтай-Саян экорегионда Төлээ чериниң директору тайылбырлаан.
Бүгү делегейниң бойдус фондузу Тывага 2002 чылдан эгелээш мал-маган камгаладылгазының шенелде төлевилелин боттандырып турар. 2018 чылда Мөңгүн-Тайганың, Бай-Тайганың кадарчыларынга араатанны мал-магандан хоюзар чырык, шимээн-дааштыг херекселди, кажааларга электри токтуг дузактарны үлеп, ирбиштиң муңгаш кажааже кирер черлерин дуглап моондактап берген.
«2019 чылдың октябрьда Моолга болуп турган «Ирбижигештиң хөглүг өңнүктери» деп аттыг делегей чергелиг фестивальга киржип чорааш, өнгүр чараш номну көргеш, дыка сонуургаан бис. «Убсунур ыйгылаажының» моол дыл билир методистери номчааш, биске очулдуруп берген. Ону тыва дылче очулдурар деп күзел дораан тывылган. Күзел-бодалывысты боттандырып, төрээн тыва дылынга бичии оолдуң төөгүзүн ном кылдыр үндүрүп бергени дээш, Бүгү делегейниң бойдус фондузунга өөрүп четтиргенивисти илередип тур бис» -деп, Алла Кончук, «Убсунур ыйгылаажы» заповедниктиң директорунуң оралакчызы чугаалаан.
Номнуң тыва, орус дылда электроннуг вариантызын дараазында адрестен киирип ап болур
- Орус дылда: https://wwf.ru/resources/publications/booklets/pyatnistyy-druzhok-na-russkom-yazyke/
- Тыва дылда: https://wwf.ru/resources/publications/booklets/pyatnistyy-druzhok-na-tuvinskom-yazyke/
WWF Алтай-Саянда салбырының парлалга албаны