“ИЗИГ ШУГУМ”: айтырыглар болгаш харыылар
Россияның эрге-ажыктарын камгалаары-биле база чурттуң, чоннуң айыыл чок чоруун хандырар сорулгалыг чарлаттынган долу эвес мобилизацияже бистиң республикавыстан база курлавырда шериг оолдарны кыйгыртып турар болгай. Ооң-биле чергелештир шак бо мөөңнээшкинге таварышкан шериглерниң, оларның өг-бүлелериниң эрге-ажыктарынга хамаарышкан хөй-хөй айтырыглар тургустунуп келгилээн. Ынчангаш чоннуң билдинмес айтырыгларынга харыы бээр кылдыр 122 дугаарлыг халас телефонга “изиг шугум” бүгү чуртта, ооң иштинде Тывада ажылдап турар. Ук “изиг шугумга” чондан келгилээн айтырыглар, оларга каксы болгаш тодаргай харыыларны парлап үндүрер-дир бис.
Долу эвес мобилизацияже келдириишкин алгаш, шериглээн соонда, ол-ла ажылдап турган черинге катап ажылдап болур бе?
2022 чылдың сентябрь 21-ден тура мобилизацияже келдириишкин алган ажылдакчылар шериглээн соонда ол-ла ажылдап турган черинге улаштыр ажылдаар эргелиг. Ындыг улусту ажылдан үндүрбес. Ооң ажылчы олуду аңаа шериглээш, келгижеге чедир быжыглаттынган болур.
Бир эвес ажылдакчызы мобилизацияже келдириишкин алган болза, ажыл берикчизи чүнү канчаар ужурлуг?
Бир дугаарында, ажылдакчының ажылчы олудун камгалап арттырар. Мобилизация-биле келдирткеш, шериг хүлээлгезин эрттиргеш, чанып кээрге, аңаа ажылдап турган олудунга улаштыр ажылдаар арганы хандырып бээр.
Амгы үеде Россиядан дашкаар күрүнелерде турар шериг курлавырында улусту долу эвес мобилизацияже кыйгыртып болур бе?
Бир эвес РФ-тиң хамаатызы Россиядан дашкаар күрүнелерде доктаамал чурттап турар болза, ол шериг учёдунда турбайн турар болза, ынчан долу эвес мобилизацияже кыйгыртыышкынга таварышпас. Бир эвес Россиядан дашкаар күрүнелерде түр када чеде берген болза, доктаамал чурттап турар чери Россияда болгаш шериг учёдунда турар болза, ындыг улусту долу эвес мобилизацияже кыйгыртыр.
Долу эвес мобилизацияже кыйгырткан курлавырда шериг улустуң хар-назынында кызыгаарлаашкын бар бе? Херээжен улусту ынаар кыйгыртып турар бе?
Колдуунда шериг албанын эрттирип каапкан, 35 харга чедир анаа дайынчылар болгаш сержант составынче кирип турарлар, 50 харга чедир биче офицерлер, 55 харга чедир улуг офицерлерни долу эвес мобилизацияже кыйгыртыр. Ол ышкаш шериг-санаашкын специалистери дээн ышкаш чогуур мергежилдиг 45 харга чедир херээжен дайынчылар-биле чамдык шериг дужаалдарын солуп болур, ынчалза-даа ындыглар хөй хереглеттинмейн турар. Чижээ, эмчилер оларга хамааржыр.
Мобилизацияже келдирткен кижиниң пенсия стажынга шериг албанын эрттирген үези немежир бе?
Ийе. Шериг албанын эрттирген үези: келдириишкин-биле-даа, керээ ёзугаар-даа, мөөңнээшкинче келдирткен дээш-даа.
Долу эвес мобилизацияже келдирткен кижи шериг кезээнче эмнер болгаш аъш-чем аймаан бодунга ап болур бе?
Шериглерни аъш-чем болгаш эмнер-биле бүрүнү-биле хандырып турар. Ындыг-даа болза, келдирткен кижи дүрген үрелбес аъш-чем аймаан болгаш хоочураан аарыынга көрдүнген рецепт чок ажыглаар эмнерни бодунга ап болур. Арага аймаа болгаш күштүг эмнер ап чорууру хоруглуг.
Инвалид уруг азырап турар өг-бүлениң чаңгыс чемгерикчизи болур эр кижини мөөңнээшкинче келдирти бербес бе?
“Россия Федерациязының мобилизация болгаш мобилизацияга белеткел дугайында” (31-ФХ) Федералдыг Хоойлуда айытканы ёзугаар, кадыының байдалы-биле доктаамал хайгаарал негеттинип турар өг-бүлезинде кежигүн бар болза, азы өг-бүлезинде I-ги бөлүктүң инвалиди бар болза, ындыг эр улустуң келдириишкинин соңгаарладыр.
Чааскаан уруг азырап турар аданы мобилизацияже кыйгыртып болур бе?
16 харга чедир уруг азырап олурар, азы өг-бүлезиниң бир-ле кежигүнүн доктаамал хайгаарап-азырап чоруур бот адаларны мөөңнээшкинче кыйгыртпас.
Ажылдакчыны мобилизация дээш шеригже келдирти берген болза, күш-ажыл керээзин канчаарыл?
Ажыл берикчизи биле ажылдакчының аразында чардынган күш-ажыл керээзин мобилизация үезинде түр када соксадыр.
Керээни түр када үскен соонда, хуусаалыг күш-ажыл керээзин чаргаш, мобилизация-биле келдирти берген ажылдакчызының орнунга өске кижини түр када ажылга хүлээп болур.
К. МОНГУШ белеткээн.
