Республиканың Чазаанга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртулгазы-биле Россияның шериг-төөгү ниитилелиниң регионалдыг салбырының Удуртулга чөвүлелиниң хуралы болуп эрткен. Россия Федерациязының Президентизиниң гуманитарлыг политика талазы-биле эргелелиниң начальнигиниң оралакчызы база Россияның шериг-төөгү ниитилелиниң даргазының оралакчызы Николай Овсиенко хемчегге киришкен. 2025 чылдың баштайгы 10 айында регионалдыг салбырның ажыл-чорудулгазының түңнелдерин чугаалашкан.
Владислав Ховалыг хуралды ажыдып тура, Тыва кезээде патриотчу ужур-чаңчылдарны камныг кадагалап арттырган регион болуп чоруур деп демдеглээн. «Россияның шериг-төөгү ниитилелиниң улуг деткимчезин дыка хөй угланыышкыннарда ап турар бис: шериг-патриотчу кижизидилгеден эгелээш, солун болгаш ажыктыг төөгү төлевилелдерин боттандырарынга болгаш шыдыраа оюнун нептередиринге чедир»– деп, Тываның Баштыңы демдеглээн. Регион моон-даа соңгаар идепкейлиг кады ажылдаарынга белен дээрзин ол дыңнаткан.
РШТН-ниң регионалдыг салбырының бо чылын боттандырган ужур-дузалыг төлевилелдериниң бирээзи – Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырлары Шумов алышкыларга тураскаалды ноябрь 8-те республика найысылалының «Южный» микрорайонунга байырлыы-биле ажыткан. Тываның Баштыңының саналы-биле ук төлевилелди 2023 чылда боттандырып эгелээн. Бо болуушкун тускай шериг операциязының дайынчыларынга тураскаалды тургузары-биле чергелештир, Ада-чурт камгалакчызының чылының болгаш Улуг Тиилелгениң 80 чылының чугула болуушкуну апарганын Владислав Ховалыг демдеглээн.
Регионнуң Баштыңы Россияның шериг-төөгү ниитилелинге болгаш ооң удуртукчузу Владимир Мединскийге, скульптор Дмитрий Шановка база Тывадан алдарлыг миномётчуларга тураскаалды тударынга болгаш тургузарынга киришкен бүгү-ле кижилерге өөрүп четтиргенин илереткен. «Олар Тыва Арат Республикадан фронтуже аъттангаш, боттарының маадырлыг чоруу-биле төрээн черин алдаржытканнар» – деп, Владислав Ховалыг демдеглээн. Тураскаал Кызылдың шимелдези апарып, республика чурттакчыларының болгаш аалчыларының магадалын оттурар боор деп бүзүрелин илереткен.
Хурал үезинде скульптураларны чогааткан болгаш оларны тургузарынга киришкен кижилерге күрүне шаңналдарын тывыскан. «Тыва Республиканың мурнунга ачы-хавыяазы дээш» деп республика медалын Шумов алышкыларга тураскаалдың автору, скульптору, Москваның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү Виталий Шановка, тускай шериг операциязының маадырларынга тураскаалдың автору, скульптору, Тыва Республиканың улустуң мастери Байза Ондарга, Россия Федерациязының Президентизиниң гуманитарлыг адырда күрүне политиказы эргелелиниң начальнигиниң оралакчызы, Россияның шериг-төөгү ниитилелиниң даргазының оралакчызы Николай Овсиенкога тывыскан.
Кызылда Шумов алышкыларга тураскаалды тургузарынга үре-түңнелдиг кады ажылдажылгазы болгаш үлүг-хуузу дээш «Тыва Республиканың уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты Россия Федерациязының Камгалал яамызының М.Б. Греков аттыг Россияның шериг чурукчулар студиязының скульптору Дмитрий Клавсуцка тывыскан.
Россияның шериг-төөгү ниитилелиниң регионалдыг салбырының киржилгези-биле 2025 чылда боттандырган база бир онзагай төлевилел – «Маадырлар болгаш маадырлыг чоруктар» деп көжүп чоруур делгелге болган. Ол июль 25-те Арат шөлүнге ажыттынганын сагындыраал. Делгелгеде Россияның аңгы-аңгы регионнарындан тускай шериг операциязының 19 маадырының, оларның аразында Тыва Республиканың чурттакчыларының: Россияның маадырлары Мерген Донгактың, Чалым Чүлдүм-оолдуң, Буян Кууларның; Эрес-дидим чорук ордениниң ийи дакпыр эдилекчилери (өлген соонда) Орлан Куулар, Валентин Доспан, Субудай Ооржактың база ефрейтор эмчи Айдысмаа Монгуштуң маадырлыг чоруктарын таныштырган.
Бо чылын РШТН-ниң регионалдыг салбыры «Ада-чурттуң Улуг дайыны: Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тываның киирген үлүг-хуузу» деп 100 санныг номчугашты парлаан. Сентябрь 6-да «Төөгү болгаш сактыышкын» деп шериг-төөгүлүг шуулганның пленарлыг хуралынга номну таныштырган.
РШТН-ниң регионалдыг салбырының келир чылда планында республиканың эртем албан черлери-биле кады ажылдажылга, ол ышкаш школаларга ОБЯ класстары ышкаш РШТН класстарын ажыдар эгелээшкинни киирген.
Россияның шериг-төөгү ниитилелиниң Тыва Республикада регионалдыг салбыры 2016 чылда тургустунган. Бо хүнде ниитилелде 477 кежигүн болгаш 19 тус чер салбырлары ажылдап турар.
ТР-ниң Чазааның парлалга албаны.
“Шын” №44 2025 чылдың ноябрь 13