Май 27-де бүгү республиканың 11-ги клазының доозукчулары шилилгезиниң аайы-биле математикага ортумак азы профиль деңнелге чаңгыс аай күрүне шылгалдазын дужааган (ЕГЭ). 2500 ажыг доозукчуну 26 пунктуга олурткан. Шылгалдаларга 1300 хайгааракчы хаара туттунган.
Математика – ортумак ниити билиг аттестадын алырда ЕГЭ дужаар ийи эртемниң бирээзи. 180 минута дургузунда ортумак деңнелди шилээн 1700 доозукчу 21 мергежилди күүсеткен. Профиль шилип алган 771 кижи 235 минутаның дургузунда 19 нарын даалганы кылган.
Профиль деңнелин шилип алган доозукчулар эвээш дизе 27 баллга шылгалданы дужаар ужурлуг. Дээди өөредилге черлери хөй кезии 40 баллдан өрү бижээн абитуриентилерни хүлээп алыр. А ортумак деңнел шилээн доозукчуларны 5 баллдыг системага ажылын үнелээр.
Кызылдың 5 дугаар гимназиязының доозукчузу Сүгдер Кара-Сал найысылалдың А.М. Бухтуев аттыг 1 дугаар школазынга шылгалданы эрткен.
“Мен математиканың нарын профиль деңнелин шилип алдым. 8 класска-ла профиль дужаар деп билир турган мен, чүге дизе авиаинженер талазынче дужаар сорулгам бар. Баш удур каш чыл бурунгаар белеткенип эгелээрге ажырбас чүве-дир. Санаарымга, 170 минута дургузунда айтырыгларга харыылаан болдум. Чогум далаш чокка бижидим. Түңнелдери эки боор деп идегеп тур мен. Бир эвес түңнелинге чөпшээрешпес болза, катап база дужаап болур” – деп, Сүгдер чугаалаан.
“Мен математиканың баазалыг деңнелин шилээн мен. Чүге дизе дылдар талазынче кирер күзелдиг мен. Ынчангаш меңээ кол эртемнер – орус дыл, англи дыл. Бир эвес математиканы ийиге бижиир болзумза, аттестат бербес, ынчап кээрге, кандыг-даа дээди өөредилге черинче кирип шыдавас болур. Ынчангаш база улуг күжениишкинниг белеткендим. Бешке эвес-даа болза, оода 3 азы 4 алыры чугула. Чогум эки бижээн боор мен, шупту билир айтырыгларым болду” – деп, Оэлуна Сагды чугаалаан. Бо шылгалданың түңнелдери июнь 11 соонда билдинер.
Эң-не хөй шылгалдалар ийи албан дужаар эртемнерде болган – орус дыл биле математикада. А шилээн эртемнер аразындан ниитилел эртеминге ЕГЭ-ни доозукчуларның 42 хуузу дужаар. Информатиканы 21 хуу шилээн, биологияны 20 хуузу, физиканы 17 хуузу. Химияны 15 хуу доозукчулар дужаар күзелдиг, төөгүнү 14 хуузу, англи дылды 13 хуузу, ол ышкаш литератураны 8 хуузу, географияны 4 хуузу.
Эрткен чылдарга деңнээрге профильдиг математика, информатика болгаш бойдус эртемнерин шилээн кижилерниң саны көвүдээн. Ооң мурнунда доозукчулар хөй кезии гуманитарлыг эртемнер шилиир турган.
Чаңгыс аай күрүне шылгалдалары май 23-тен июнь 11-ге чедир уламчылаар. Июнь 16-дан 23-ке чедир шупту эртемнерге курлавыр хүннер көрдүнген, а июль 3 биле 4-те доозукчуларның шилип алган эртемнериниң бирээзин катап дужаар хүннер болур.
Бир дугаар хүнде төөгүге, литературага болгаш химияга билиглерин хынаан. Май 30-де база чугула албан дужаар ийи эртемниң бирээзи – орус дылга болур. Июнь 2-де ниитилел эртеми биле физикада шылгалда көрдүнген. Июнь 5-те даштыкы дылдарның бижимел кезээ, географияга болгаш биологияга ЕГЭ болур. Ол ышкаш июнь 10 болгаш 11-де даштыкы дылдарның аас-биле харыылаар кезээнге, оон аңгыда информатикага шылгалда дужаар.
Кызылдың 7 дугаар школазының өөреникчизи Минчей Норжай бодунуң сагыш човаашкыннары-биле үлешкен: “Мен төөгү, ниитилел эртемин, математиканың ортумак кезээн болгаш орус дылды дужаар мен. Чогум улуг күжениишкинниг белеткенген кижи мен. Эң кол чүүл– девидевес болза эки чорду. Оон башка меге харыылап кааптар”.
Доозукчулар болгаш оларның ада-иелери Россияның өөредилге хайгааралының специалистеринден ЕГЭ-ге хамаарышкан кандыг-даа айтырыгларны «изиг шугум» дугаарынче долгааш, салып болур: +7 (495) 198-92-38. ЕГЭ-ге кандыг-бир чурумну хажыткан деп база дыңнадып болур: +7 (495) 198-93-38. База ол ышкаш бо чылын эрттирилге пунктузу бүрүзүнүң кирер черинде QR-кодтуг чарлал бар, ооң-биле чаңгыс аай күрүне ачы-дузазы таварыштыр шылгалдалар үезинде хажыдыышкыннар дугайында медээни чорудуп болур, ол дораан-на Россияның өөредилге хайгааралының специализинге чедер.
Бо хүнге чедир 9-ку класстың доозукчулары дөрт аңгы эртемге кол күрүне шылгалдаларын (ОГЭ) дужааган. Ол дээрге химия, информатика, биология болгаш ниитилел эртеми. Бүрүнү-биле 4295 кижи шылгалдаларны дужааганы ол. Республиканың 26 шөлчүгежинге чурум ёзугаар шылгалдалар эрткен.
“Шылгалдалар бо чылын чогумчалыг эртип тур, амдыызында кандыг-даа хажыдыышкыннар бүрүткеттинмээн. Пунктуда хайгааракчылардан аңгыда, Тываның күрүне университединден доктаамал ийи хөй-ниитиниң хайгааракчызы, ийи эмчи ажылдакчызы болгаш үш хоойлу камгалаар ажылдакчы база бар” — деп, күрүнениң шылгалда комиссиязының кежигүнү Чаяна Донгак демдеглээн.
Уругларның тодаргай бижимел харыыларын эртем комитеттери хынаан соонда, улаштыр ажылды федералдыг төп хыналдаже чорудар.
Ниитизи-биле бо чылын күрүнениң түңнел аттестациязынга 9800 хире өөреникчилер киржип турар, оларның 7 муңу тоску классчылар, 2500 ажыг кижи он бирги класстың доозукчулары.
Апелляция комиссиязы шылгалда түңнелдеринге хамаарыштыр хомудалдарны сайгарып эгелээн.
Ажылдың үнелелин болгаш күрүне аттестациязының чурумун сагыырынга хамаарышкан чөрүлдээлиг айтырыгларны шиитпирлээри-биле комиссияны тургускан. Шылгалданы эрттирериниң чурумун хажыткан дугайында болгаш салган баллдары-биле чөпшээрешпээн доозукчуларның айтырыгларын сайгарып турарлар.
Олча ОНДАР.
Республиканың информация сайгарар төвүнүң чуруу.
“Шын” №20 2025 чылдың май 29
