Оруктарны чаартып септээр, асфальтылыг чаа оруктарны кылыр, автотранспорт шимчээшкинин айыыл чок болдурар орук четкизин тургузар дээш, бистиң республика күрүнениң болгаш национал төлевилелдерге идепкейлиг киржип турар.
Тываның оруктар четкизин экижидеринче үндүрген инвестиция акша-хөреңгизиниң элээн хөй кезиин Кызыл хоорайның иштинде, ооң чоок-кавызында чурттакчылыг черлерже оруктарның септелгезинче болгаш тудуунче тускайлап үндүрүп турар. Чүге дээрге найысылал чылдан чылче улгаттыр туттунуп, чаа микрорайоннар немежип, ниити шөлү калбарып, чурттакчы чону немежип, кижилерниң болгаш албан-организация, бүдүрүлге черлериниң машина-балгады улам-на көвүдеп турар. Ынчангаш найысылал Кызылдың болгаш ооң чоок-кавызында черлерже оруктарны чадаг кижилерге, автотранспорт шимчээшкининге эптиг, айыыл чок кылдыр доктаамал чаартыры негеттине берген.
Найысылалда болгаш ооң чоок-кавызында автомобиль оруктарын чаартыр талазы-биле улуг хемчээлдиг төлевилел Колхозная кудумчуда автоорукту чаартыры болган. Бо кудумчуда орукту дургаар инвалид болгаш назылап кыраан кижилерниң бажың-интернады, Интернационалист дайынчылар аттыг 12 дугаар школа, “Школа-интернат кадет корпузу” болгаш хөй санныг садыг-саймаа дээш өске-даа амыдырал-чуртталга черлери бар. Ынчангаш Колхозная кудумчуда автомобиль оруун үндезини-биле чаартыры эргежок чугула апарган.
Колхозная кудумчуда автомобиль оруун чаартып септээр ажылдарны “Восток” КХН-ниң тудугжулары 2023 чылда эгелээн. Септелге ажылдарын чорудары дыка нарын болган. Чүге дээрге орукту кежилдир чер адаанда электри, харылзаа болгаш коммунал ажыл-агыйының четкилери бар. Кудумчу боду Каа-Хем хемге болгаш ооң септеринге чоок болгаш, чер өл-шык, чиндигир. Ынчангаш оруктуң таваан быжыдыр кылыр дээш, ооң адаанга өл-шык белен эрттирбес тускай материалды чадып, ооң кырынга дой-довурак холумактыг сайны төп, аар техника-биле тырый бастырган.
Оруктуң септелгезин чорудуп турар үеде Кызыл хоорай биле Каа-Хем суур аразынга автомобиль шимчээшкинин, эң ылаңгыя автобустар-биле пассажирлер аргыштырылгазын соксатпайн, чаартылга ажылдарын чорудуп шыдаан. Автомобиль шимчээшкининге таарымчалыг, бир талазы-ла ийи дилиндектиг, аай-дедир дөрт дилиндектиг калбак орукту тудугжулар шөйүп чоруткан. Ооң ийи кыдыынга чадаг кижилер кылаштаар чиңге оруктарны база кылган.
Колхозная кудумчузунда орукту чаартып тура, бо орукче доора кудумчулардан кирген оруктарның чоокку участоктарын база септээн. Чижээлээрге, Колхозная биле Магистральная кудумчулар аразында орукту септеп, автомобиль шимчээшкининге таарымчалыг байдалды тургускан.
Колхозная кудумчуда 6–7 километр узун дурттуг автоорукту аай-дедир шимчээшкинге дөрт дилиндектиг кылдыр калбарткан. Орукту кежилдир чадаг кижилер эртер 8 орукту, машиналар тургузар 10 шөлдү, машиналарның шимчээшкинин оожумнадыр дөңгелчиктерни, автобустар доктаамнарының кыдыынга камгалал херимнерни туткан, кудумчулар белдирлеринге светофорларны тургускан.
Колхозная кудумчузунда чаартылгаларга эң ылаңгыя 12 дугаар школаның болгаш Кадет корпузунуң өөреникчилери болгаш башкылары аажок өөрүп турар. “Орукка ажы-төлдүң айыыл чок чоруунче сагыш салганы дыка эки-дир. Өөредилге черлериниң чоогунда орук участоктарынга камгалал херимнерни тутканы оолдар, уругларны школаже кээрин болгаш чанарын айыыл чок болдурган. Школа чоогунга машина тургузар шөлдү кылып каарга, ада-иелер уруг-дарыын школага машиналыг эккээринге дыка эптиг апарды” – деп, 12 дугаар школаның башкылары чугаалааннар.
“Чуртталганың инфраструктуразы” национал төлевилелдиң акшаландырыышкыны-биле боттандырган ажылдар Кызыл хоорайның Колхозная кудумчузунда дооступ турар, сөөлгү “шыйыглар” арткан. Чаарттынган каалама орук найысылал чоогунда Каа-Хем суурну хоорай овур-хевири киирген.
Ш. МОҢГУШ.
Чурукту интернеттен хоолгалаан.
“Шын” №43 2025 чылдың ноябрь 6