РФ-тиң Президентизиниң соңгулдаларының сөөлгү хүнүнде Каа-Хем кожуунда соңгулдалар кандыг байдалда чоруп турарын көрүп четтивис.
Бир-ле дугаарында кожуун төвү Сарыг-Сеп суурда соңгулда участогунга бардывыс. 81 дугаар соңгулда участогунда 9 комиссия кежигүнү, 3 хайгааракчы база полиция болгаш ОБЯ ажылдакчылары ажылдап турар дээрзин ук участоктуң даргазы Оксана Долума дыңнатты.
— Сарыг-Септиң соңгукчулары аныяк, чалыы дивейн дыка идепкейлиг соңгуп кээп турлар. Бо хүнге чедир улуг кезии бадылапкан. Өг-бүле чылында Төрээн чуртунуң келир үези дээш өг-бүлелер ажы-төлү, кырган ада-иелери-биле соңгуп кээп турарын көөрге, өөрүнчүг-дүр. Чижээ, Оспакайларның аныяк өг-бүлези эмнелгеден чаа үндүр бижиткен чаш төлүн туткан келгеш, соңгудулар. Соңгулдаларның сөөлгү хүнү Масленица байырлалы-биле дакпырлажы бергени база онзагай болду. Культура бажыңының девискээринге соңгуп келген чон улаштыр байырлалдың солун хемчеглеринге база киржир аргалыг болган» — деп, Долума Ивановна чугаалады.
Каа-Хем кожуунда соңгулдалар ниитизи-биле кандыг байдалда чоруп турарын ук кожууннуң девискээр соңгулда комиссиязының даргазы Светлана Созинова тайылбырлады: «Каа-Хем кожуунда ниитизи-биле 7533 соңгукчу бар. Соңгулдаларны 1 девискээр болгаш 14 участок комиссиялары чорудуп турар. Ниитизи-биле ында 105 кижи хаара туттунган. Февраль 17-де бүгү чурта ышкаш «Информ УИК» деп чаа төлевилел ажылын эгелээн. 44 хынакчы кожууннуң 84 өрегезин эргип, Россия Федерациязының Президентизиниң соңгулдаларының дугайында тайылбыр ажылын чоруткан. Ооң түнелинде, март 17-де 10.00 шакка чедир кожууннуң соңгулда участоктарынга чурттакчы чоннуң 80 ажыг хуузу чедип келген. Бир дугаар соңгуп келген 100 ажыг оолдар, кыстарга онзагай хүннү сактып артар кылдыр суй белекчигештерни тывыскан. Соңгулда участогунче кээп шыдаваан кижилерге, оларның соңгуур эргезин боттандырары-биле, бажыңнарынга чедип бадылаткан».
Март 1-ден тура кожуунга хуусаа бетинде соңгулдалар база болган. Чедери берге черлерде малчын аалдарда чурттап турар хамаатылар боттарының шилилгезин кылып, соңгулдага киржир аргалыг болганын Светлана Владимировна дыңнатты.
ААС-КЕЖИКТИГ КЕЛИР ҮЕ ДЭЭШ…
Сарыг-Септиң хоочун чурттакчылары Николай Михайлович биле Любовь Николаевна Нефедовтарның өг-бүлезинге март 17-ниң хүнү онзагай байырлал болган. 53 чыл бурунгаар, 1971 чылдың март 17-де, олар өгленгеннер, ынчангаш оларга бо хүн Президентиниң соңгулдазы-биле чергелештир ийи дакпыр байырлал болуп турар. «Бо байырланчыг хүнде келир үе дээш, аас-кежиктиг амыдырал дээш соңгудувус» — деп, Нефедовтар өөрүшкүзүн илереттилер.
Президент соңгулдазының бир онзагайы — тыва национал идик-хептиг соңгуп турар өг-бүлелерниң хөй болганы. Каа-хемчилер база улуг-чалыы дивейн тыва идик-хевин кедип алган соңгуп турар болду.
«Тывавыска, национал ёзу-чаңчылдарывыска ынак болгаш, соңгулдага үндезин тыва идик-хептиг келгенивис бо. Соңгулдага күзелдиивис-биле киржип келдивис. Бүзүрээр, бисти шын орукче эккээр кандидат дээш соңгудувус» — деп, хуу сайгарлыкчы Лидия Ондар чугаалады. Лидия Александровна ийи кызы Шолбана, Шораана-биле кады тыва идик-хевинге чоргааралын, хүндүткелин көргүстүлер.
Оларның соон улай шупту национал идик-хеп кеткен аныяк өг-бүле соңгуп келди. Айлана, Аян Хомушкулар 4 ажы-төлдүг. Олар кандыг-даа байырлалдарже баарда, тыва хевин кедер чаңчылдыг. Ынчангаш бөгүн база национал идик-хевин кедип алганы улуг ужурлуг болган — соңгулда оларга байырлал.
Соңгулданың сөөлгү хүнү Масленица байырлалының оюн-тоглаазы-биле уламчылаан.
КУНДУСТУГНУҢ ҮЛЕГЕРЛИГ ӨГ-БҮЛЕЛЕРИ
Ол-ла хүннүң дүъш соонда Кундустуг суурнуң 1028 чурттакчызының 92 хуузу соңгупканын 78 дугаар соңгулда участогунуң даргазы Саяна Салчак биске дыңнатты: «Кундустуг сумузунуң чурттакчы чону база соңгулдага идепкейлиг киржип тур бис. «Тардан-Голд» компанияда ажылдап турар өске регионнардан келген хамаатыларга бадылаар арганы бээри-биле комиссия кежигүннери 3 кижи ынаар үнүптүлер. 7 комиссия кежигүнү, 3 хайгааракчы, 2 полиция ажылдакчызы соңгулдада хаара туттунган».
Кундустугнуң улуг назынныг чурттакчызы, көдээ ажыл-агыйның хоочуну 87 харлыг Лапча Иванович Мөндүргени өөнүң ишти Александра Назаровна чедип алган соңгуп келдилер. Хамааты хүлээлгезин күүседир дээш чедип келген хоочуннарны комиссия кежигүннери хүндүткелдиг уткуп-хүлээп алдылар.
— Кады 60 чыл узун болгаш солун чуртталганы чурттап эртивис. Ажы-төлүвүстүң келир үеде аас-кежиктиг чуртталгазы дээш соңгуп тур бис» — деп, Александра Назаровна чугаалаады.
Мирослав Олегович биле Солаңгы Семеновна Кууларлар национал чаңчылдарын сагып чоруур Кундустугнуң үлегерлиг аныяк өг-бүлези. Олар база соңгулдага өг-бүлези-биле национал идик-хептиг келгеш үлегерин көргүскеннер.
— Ажы-төлүвүстү соңгулдаже ап алган чылдагаанывыс болза, оларны төрээн чуртунуң патриоттары кылдыр чаңчыктырып турарывыс ол. Ол ышкаш оларны чажындан тура тыва хевин үнелеп билир кылдыр өөредип турар бис. Үндезин тыва идик-хеп, тыва дылывыс чидер деп турар болгай, ынчангаш ажы-төлдүң кижизидилгезинден эгелээр-дир деп бодумга сорулга салып алган мен» — деп, аныяк ава чоргаарланып чугаалады.
БАЙЫРЛАНЧЫГ БҮРЕН-ХЕМ
Бүрен-Хемде 77 дугаар соңгулда участогу өске барган участоктар аразындан эң-не байырланчыг, хөглүг участок болду. Оран-савазының ишти-даштын өң-баазын шарлар, чечектер-биле каастаан, комиссия кежигүннери аныяк кыстар шупту ак-ак хөйлеңнерлиг, хүлүмзүрээн чазык шырайларлыг, эвилең-ээлдек уткуп алдылар.
Бүрен-Хемниң 1147 чурттакчызындан чүгле 1–2-ле кижи соңгууру арткан деп участоктуң даргазы Марина Базыр дыңнатты. Бүрен-хемчилер база соңгулдага эң-не идепкейлиин көргүскен.
Кызылда политехниктиг техникумда өөренип турар 18 харлыг Сайын Биликты бөгүн бир дугаар соңгуп келген. Сайынга бир дугаар соңгууру сүрээденчиг-даа болган болза, эң-не харыысалгалыг деп чүүлдү билгенин ол чугаалады. Ук участоктуң даргазы Марина Васильевна аныяк соңгукчуга бо хүн уттундурбас артар кылдыр РФ-тиң паспортунуң картын белекке сөңнээш, өөредилгезинге чедиишкиннерни күзээн.
Каа-Хем кожуунга РФ-тиң Президент соңгулдазы ниитизи-биле эки белеткелдиг, чону идепкейлиг, чурум үрээшкиннери чок эрткен.
Алдынай СОЯН.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №21 2024 чылдың март 20
