Кадыкшылга

Тываның бүгү кожууннарындан келген чоннуң кадыын быжыктырып, эмнеп-домнап, бүдүн чыл дургузунда үзүктел чок ажылдап турар “Серебрянка” санаторий-профилакторийниң дугайында бижикседим.

Мен бо чылдың сентябрь 5-тен 21-ге чедир аңаа эмнедип, дыштанып алыр аас-кежиктиг болдум. Үш чыл бурунгаар база барып дыштанган мен.

Ол эрткен үе-биле деңнээрге, санаторийде эки талаже өскерлиишкиннер, чаартылгалар илдең-дир. Чүл дээрге санаторийниң девискээринде “Мөңгүн-Булак” дыштанылга девискээрин тудуп кылган. Ында ийи өгнү дерип тиккен, бир чадырны чөвүрээ-биле шып тургускан. Дыштаныкчылар агаарлап олурар сандайларны эптиг кылдыр кылган. Арыг агаарга янзы-бүрү спортчу хемчеглер, хөглүг старттар, флешмобтар, танцы-сам эрттирер сценаны кылып кааны таарымчалыг. Ол ышкаш даштыгаа күш-дамыр сайзырадыр, мергежилгелер кылыр янзы-бүрү күш-культура дериг-херекселдерин тургузуп каан, аңаа дыштаныкчылар хүннүң-не кадыын быжыглап ап турар.

Хол бөмбүү, баскетбол, бут бөмбүү, теннис ойнаар шөлчүгештерни аңгылап кылган.

Бо санаторийде колдуунда инсультаан, бут-даяа аарыг улус кээп эмнедип, реабилитация эрттирип турарын эскердим. Мен бодум база бо удаада хан базыышкыны улгадып, чүстерим аарааш, эмнедип турдум.

Мында ажылдап турар эмчилерниң хөй кезии аныяктар. Бо эптиг-демниг улуг коллективти улуг эмчи Оксана Ивановна Гостюхина билдилиг удуртуп-башкарып турар.

Дыштанып, эмнедип кирген кижи бүрүзүн эвилең-ээлдек уткуп-хүлээп алгаш, чыдар өрээлинге үдеп чедирер, оларның эт-севин база санитар кыстар өрээлдеринге аппарып каар, улуг назылыг болгаш кадыы багай улуска сагыш човангыр, боттарының хүлээлгезин эки билир, ажылынга бердинген аныяктарны көргеш, кижиниң сеткили аажок өөрүүр чорду. Мында ажылдап турар камгалакчылардан эгелээш, девискээрни аштап-арыглап турар кижилерге чедир шуптузу боттарының ажылынга харыысалгалыын, кызымаан магадап ханмадым.

Дыштанып, эмнедип келген кижилерниң баштайгы шинчилгезиниң эң сөөлүнде терапевт, физиотерапевт эмчилер хүлээп алгаш, кижи бүрүзүнге кандыг эмнээшкин тааржырын тускай карточкага демдеглеп, долдуруп каар. Эмнээшкиннерже кирерде, оочур былаажып турбас, тускай айтып каан шагында кижи бүрүзү эртип алыр.

Эмнээшкиннерни аңгы-аңгы өрээлдерде эрттирип турар. Ток-биле чиңнеп эмнээри, дус чыды тынып эмненири, чойган чыды тынып эмнеттинери дээш эмнээшкиннер аңгы-аңгы өрээлдерде.

Хол-биле нугуп (массаж) эмнээрин Игорь Григорьевич Соян, Сергей Михайлович Медведев, Григорий Михайлович Оюн олар шалыпкын эрттирип турарлар.

Физиотерапия эмнээшкиннерни Игорь Васильевич Кандан, Саяна Николаевна Көрген-оол, Чойгана Биче-ооловна Хертек эки шынарлыг чорудуп турар.

Мооң мурнунда санаторий-профилакторийге турбаан, суг-биле эмнелгениң ванназын тургускан болду. Бо ваннага кирерге, чүстер аарыы эмнеттинер, мага-боттуң хан-дамыры быжыгар.

Аныяк мединструктор оолдар Дозураш Байыр-оолович Ондар, Адия Александрович Аракчаа кижи бүрүзүнүң кадыының байдалынга тааржыр аңгы-аңгы сула шимчээшкиннерни өөредип, кылдырып турарлар. Ол ышкаш ында күш-культура дериг-херекселдеринге хан-дамыр сайзырадыр, мага-бот быжыктырар мергежилдерни айтып берип, канчаар кылырын көргүзүп, өөредип турар.

“Серебрянка” санаторий-профилакторийде ине кадап эмнээр арганы база шиңгээдип алган. Арга-дуржулгалыг рефлексотерапевт эмчи Билчеймаа Бады-Белековна Достай аарыг кижилерни ине кадап эмнээриниң аргазы-биле эмнеп турар.

Культура-массалыг хемчеглерни Эвияна Дадар-ооловнаның организастаары тывынгыр болгаш солун. Дыштанылга кежээлеринге боттарывыс улуг эвес концертчигештерни дыштанып келген чонга көргүзүп, ырлап-шоорлап, шүлүктеп-даа номчудувус. Чоокта чаа чогаалчылар-биле ужуражылга солун эртти. Бо бүгү хемчеглерге немештир дааранырынга, аргыттынарынга, чинчилерден каасталгалар кылырынга дээш өске-даа сонуурганчыг чүүлдерге мастер-класстарны эрттирери база дыштанып келген кижилерге солун болгаш дыка ажыктыг чорду.

Эмнедип, дыштанып келген кижилерниң кадыының экижиири аъш-чемден база дыка хамааржыр болгай. Чүү деп чүү дээр боор, аъш-чем-даа амданныг-ла чорду! Ногаа, чимис, сүт, хымыс дээш кандыг амдан-сүүзүннүг аъш-чем-биле чемгербес дээр! Артында-ла хүнде беш катап чемгерер.

Ниитизи-биле түңнеп чугаалаарга, “Серебрянка” санаторий-профилакторийде эмнедип дыштанырынга бүгү-ле таарымчалыг байдалдар тургустунган. Мында эки шынарлыг эмнеп, дыштандырып турар. Ооң херечизи – дыштанып турган кижилерниң демдеглел дептеринде хөй санныг өөрүп четтириишкин бижимелдери.

“Серебрянка” санаторий-профилакторийниң эмчилеринге, эмчи сестраларынга болгаш браттарынга, санитаркаларга, поварларынга, шупту ажылдакчыларынга бо сезонда дыштанып турган эш-өөрүмнүң өмүнээзинден бүгүдеге экини, ачы-буянныг ажыл-ижинге ам-даа чайынналчак чедиишкиннерни, өг-бүлезинге болгаш аал-оранынга чедимчени, кол-ла чүве – кадыкшылды ие сеткиливистен күзедивис.

/ Е.СЕВЕКПИТ, “Шын” солуннуң хоочуну.