Октябрь 9 – Бүгү-делегейде карактың көөрүнүң хүнү
Чылдың-на октябрь айның ийи дугаар четверигинде Бүгү-делегейниң карактың көөрүнүң хүнүн демдеглеп эрттирип турар. Бо чылын ол октябрь 9-та таваржы берген. Ол хүннү Бүгү-делегейниң кадык камгалал албан чери карактың көөрүнге хамаарышкан нарын айтырыглар дугайында болгаш бүгү чуртталга дургузунда карактарны ажаап-карактаары чугула дээрзин сагындырар сорулгалыг тургускан.
Карактың көөрү долгандыр делегейни танып билип алырынга эң-не чугула чүүл-дүр. Бис бо чурттап чорааш, көөрү дээрге албан турар ужурлуг чүүл кылдыр билип турар бис. Ынчалза-даа карактарның көөрү баксыраарга, амыдыраары улам нарын апаар, ынчан караавыстың кадыкшылының дугайында боданып, хараадап эгелээр бис. Сан-чурагайлар-биле алырга, бүдүн делегейде барык 2,2 миллиард кижиниң көөрү багай. Бир эвес көөрү эки, карактары кадык турган болза, оларның чуртталгазы бир өске болур турганы чугаажок.
Катаракта, глаукома болгаш назы-хар улгадырга, карактың сетчатказының төп кезээниң үрели бээрге, карактарның көөрү баксырап, согурарып болур. Делегейде чурттакчы чоннуң 82 хуузу карааның көөрү багай болуп турар. Оларның хөй кезии 50 хардан өрү назылыг кижилер. Шак ындыг таварылгаларны үе-шаанда шинчилгелер үезинде тодараткаш, карактың согурара бээрин болдурбайн, эмнеп кааптып болур.
Бүгү-делегейниң көрүш хүнү байырлал болурундан аңгыда, профилактиктиг хемчеглер эрттирер арга-дыр. Чамдык чурттарда ол хүн офтальмолог эмчилерниң төлевир чок шинчилгелерин эрттирип турар. Каракты доктаамал хынадыры үе-шаанда, аарыг кедеревээнде, тодарадып алырынга ажыктыг. Карактың көөрүн экижидер болгаш карак аарыгларын болдурбазынга хамаарышкан чугула сүмелерни төлевир чокка билип ап болур.
Профилактика – кадык карактарның үндезини
Карактар кадык болзун деп бодаар болза, дараазында бөдүүн дүрүмнерни сагыыры чугула. Бирээде,арага, таакпы дээн ышкаш хоралыг чаңчылдардан адырлыр. Олар шыңгыызы-биле карактың көөрүн баксырадыр. Ийиде, ажылдаар чурумну сагыыры. Кажан компьютер, телефон ажыглап азы номчуттунуп тургаш, карактың шылай бээрин болдурбайн, удаа-дараа дыштандырары чугула. Үште, шын чемненири. Чемненилгеже A, C, D витаминнер болгаш Омега-3 кирип турар аъш-чем аймаан киирер. Чижээ, кара-кат, морковь, ногаа аймаан чемге чергелештир ажыглап турарга эки. Дөртте, каракты чырыктан камгалаар. Аяс хүннерде ультрафиолеттен азы хүнден каракты камгалаар тускай карак шилдерин кедерге, сетчатканың үрели бээрин болдурбас. Беште, каракты үргүлчү хынадып ап турары чугула. Чылда оода чаңгыс катап офтальмолог эмчиге баргаш, каракты хынадып ап турары – келир үеде кадыкшылдың үндезини.
Карактың көөрүн камгалап арттырып алырынга бөдүүн дүрүмнер
Компьютер артынга ажылдап олургаш, карактарны дыштандырып алыры-биле, 20 минута болгаш-ла 20 секунда дургузунда ырадыр көөр. Бир эвес карактың көөрү баксырап эгелей берген болза, офтальмологтуң сүмелээни карак шилин кедери албан. Каракче хир кирип, халдавырлыг аарыглар тыптырын болдурбазы-биле, каракка дээр мурнунда холдарны албан чуур. Бир эвес карактарны будуп турар болза, косметиканың хуусаазын хынап көөр, будуттунар кисточкаларны арыг-силиг тудар, ону хайгаараар.
Кижи бүрүзү карактың кадыкшылын кадагалап арттырып алырынче болгаш ниити амыдыралдың шынарын экижидеринче бодунуң үлүг-хуузун киирип болур. Карактарже сагыш салыры чүгле бодунуң эвес, а ниитилелде кижилерниң амыдыралынче кичээнгей салыры-дыр. Каракты хынадып, карактарны ажаап-карактаарының дугайында билип алыр аргаларны эрттирбес болза эки.
Ч.СААЯ.
Чурукту интернеттен хоолгалаан.
«Шын» №39 2025 чылдың октябрь 9