1983 чылда уругларывыс-биле Кавказ чурттуг эживиске аалдап чораан бис. Ол улустуң чуртталгазы эки, үлегер-чижектиг болганын бижип олур мен.
Хой өзеп алган, бисти уткуп хүлээп алдылар. Шайлап олурувуста, уругларым ачазы стол кырынга бир шил арага уштуп салды оң. Ижер кижи-даа чок болду.
Бир хүн кырган-ава Аминаттың ийи эжи кадайлар келгеш, хөөрежип орган, мен демги-ле шилди апарып салып бердим. Чоруй баарга, көөрүмге, ол-ла олчаан турар болган. Эжимге чугаалаарымга, «Кавказ кадайлары арага ижип олурган дээр болза, тоол болганы ол» — дээр болду.
Оон бир кежээ аныяк оолдар-биле хөөрежип, каттыржып олурган бис. Мен база демги-ле чүвени эккеп салдым эвеспе. Кайда боор ийик, демги оолдар тура халышкаш, олчаан тарап чоруй барганнар.
Эжимниң чугаазы: «Бо чурттуг херээжен кижи аныяк оолдарга арага салган болза, ат-алдары баксырааны ол, кым-даа хүндүлевес апаар. Ол шуут хоруглуг».
Бажың даштынга кежээ чугаалажып олурарывыска, эжим Рая машиналар эрттерге-ле, туруп мөгейип-ле турар болду. Чолаачылар көрүнмейн-даа эрте бээр. Ол дугайын айтырарымга, мынчаар харыылады: «Оларның карактары эзир-биле дөмей деп бил, ырактан-на бисти көрген. Бир эвес олурар болзумза: «Хасанның уруунуң туразы улуг» – деп чугаа үнгени ол.
Ийи хире неделя ынчаар билдиртпейн эрткен. Даарта чоруур деп турувуста, Аминат эне аптаразындан торгу-маңнык база шокар пөстер уштуп, меңээ белекке берди. Кенни уруг Роза кызыл-шокар пөстен меңээ платье даарап берди. Чоруп турувуста, ууттунмас аъш-чем, куспак сыңмас роза чечектер сөңнээн.
Чанып кээривиске, ол өгнүң ийи уруун дораан кудалап апарган деп чагаа келген. Ол улустуң ужур-чаңчылы ындыг, бир эвес ырак черден аалчылар кээр болза, ол аалдың улузу кончуг эки, хүндүткелдиг деп санаттынар боор чүве-дир. Ол кыстарже белек-селек чорудуп, байырывыс чедирген бис.
Хасан, Аминат кырганнар ам чок-даа болза, оларның ажы-төлү-биле ам-даа харылзажып, эки чүүлдерни сактып чоруур бис.
Татьяна КЫЗЫЛ-ООЛ.
Кызыл хоорай.
“Шын” №99 2023 чылдың декабрь 27
