Москва хоорайның М.С. Щепкин аттыг театр училищезиниң (институду) дөрт кижи составтыг башкылары Тывада аалдап келген. Башкыларның Тываже моорлап келген сорулгазы – училищежеге (институт) өөренир талантылыг оолдар, уругларны шилиири.
Июнь 3-те Тываның В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга артист мергежилди шилип алган, дээди өөредилге черинче кириксээн 20 абитуриентиниң аразындан 14 талантылыг оолдар, кыстарны шилээн.
Июнь 4-те ТР-ниң культура сайыды Виктор Чигжит база В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрының директору Саян Моңгуш башкылар-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы кылганнар.
Ужуражылга үезинде дөрт чыл дургузунда Тывадан барган бөлүктүң өөредилгезиниң дугайында база оларга Тываның Чазаандан, ТР-ниң Культура яамызындан кандыг деткимче херегин, «эки» демдектерге өөренир студентилерге стипендия акша төлээри база хөй-ниити чуртталга бажыңынга чурттаар байдалы дээш өске-даа айтырыгларны чугаалашкан. Бо чылын чоруур студентилерниң куратору ТР-ниң алдарлыг артизи Надежда Наксыл бөлүктү дооскужеге чедир үдээр дээрзин сагындыраал.
Студентилерге чылда чаңгыс катап Кызыл – Москва аразынга аай-дедир ужар самолет билединиң өртээн садып, деткимчени көргүзер дугайында айтырыгны шилилге кылып келген башкылар көдүрген.
Ырак черде студент кижиге айда каш-даа акша стипендия көрдүнер болза, оларның өөредилгезинге улуг деткимче болур. «Эки» демдектерге өөренгеш, стипендия алыр аргалыг болуру чугула. Акша чедишпеске, чамдык студентилер кыдыындан акша ажылдап алыр дээш, өөредилгеден чардыга бээр айыыл барын башкылар сагындырган. Ынчангаш ук айтырыгны дарый шиитпирлээрин олар дилээн.
Виктор Чигжит, ТР-ниң культура сайыды:
– Россияда база бир көскү черни ээлеп турар өөредилге черлериниң бирээзи – Щепкин аттыг училище (институт). Ук өөредилге черинде Тывадан ийи дугаар бөлүк аъттанырынга белеткенип турары бо. Баштай 2011 чылда 14 кижи өөренип киргеш, 2015 чылда ол-ла составы-биле дооскаш, амгы үеде Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрында чонунга бараан болуп ажылдап чоруурлар.
ТР-ниң Культура яамызында кадрлар белеткээр дугайында тускай төлевилел бар. Аңгы-аңгы угланыышкыннарже талантылыг ажы-төлдү өөредип, ук программаны амыдыралда боттандырып турар бис. Россияның кайы-даа булуңунда өөредилге черинче киирип алган ажы-төлүвүстүң өөредилгезин, чедер-четпестерин хайгаарап, деткимчени көргүзүп турар бис.
Ам бо чылгы бөлүктү база эчизинге чедирип, Национал театрывыска ажылдап чедип кээр артистер кылдыр өөредип алыр сорулгалыг бис. РФ-тиң Культура яамызы биле М.С. Щепкин аттыг училищениң удуртулгазы 2022 чылда-ла дугуржуп эгелээн турган бис.
Культура яамызының өмүнээзинден башкыларның көдүрген айтырыынга харыы кылдыр «эки» демдектерге өөренген студентилерге стипендия деткимче акшаны төлээр бис. Бир дугаар сессияның түңнелдеринден стипендия алыр оолдар-уруглар илереп кээр.
В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга база ам чорудар бөлүүвүстү кичээнгейге ап, моральдыг деткимче көргүзер даалганы бердивис. ТР-ниң алдарлыг артизи, театрның болгаш культураның хоочуну Надежда Наксыл бөлүктүң башкызы болур.
Москва хоорайга болур хемчеглерже хаара тудуп, уран талантызын көргүзүп эгелээриниң дугайында база дугуруштувус. Оон аңгыда, В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театры-биле студентилеривисти тыва национал костюмнар база хөгжүм херекселдери-биле чүмнээр деп планныг бис.
«Келгеш-ле, чаңгыс-даа үе эрттирбейн ажылдап тур бис. Азия Төвүн ажыл шагының соонда, караңгылай бергенде, көрдүвүс. Хоорайны көрүп четтигиптивис. Музейга бардывыс.
Артист болур уруглар-оолдар төрээн чериниң музейинче барып, төрүттүнген чериниң, республиказының дугайында чүгле биске эвес, а өске-даа чурттарның төлээлеринге таныштырып шыдаар кылдыр өөренип алырын күзээр-дир мен. Кайыын келген артистерил дээрзин боттары чугаалап, таныштырып шыдаар билиглиг болуру кончуг чугула. Чүге дээрге Тывадан келген оолдар-кыстар өске чоннарның эвес, а төрээн чериниң, Тывазының культуразын, уран чүүлүн Москвага көргүзери чугула. Москва оларга чүгле эртем-билигни бээр, а артканын боттары чедип алыр ужурлуг. А бис оларга мергежилди шиңгээдип алырынга дузалажыр бис.
17 хардан 22 харга чедир 14 оолдар-кыстарны шилидивис. Оларның хөй кезии Тываның уран чүүл колледжиниң доозукчулары. Бо чылын школа доосканнар чүгле 4 кижи. Шуптузунуң ырлаары кончуг эки болду. Оларны колледжке хөгжүмчү кылдыр өөреткен болгай. Ынчангаш хөй кезии бир-ле хөгжүм херекселинге ойнаар болду. Хөгжүмге ойнаар, ырлаар актер болурга кончуг эки. А бистиинге олар актер мергежилге өөренип алыр. Билир-ле чүүлдерин шии тургузуп тургаш, ажыглаар бис» – деп, РФ-тиң улустуң артизи, Москваның Бичии театрының артизи, тыва студияны удуртур Людмила Титова чугаалаан.
Шилиттинген аныяктарның аразында каргыраалаар, сыгыртыр, хөөмейлээр, игилдээр, чадаганнаар оолдар болгаш баян, аккордеон, фортепианога ойнаар кыстар бар. Оларга хөгжүм херекселдери база чугула херек. Бо талазы-биле ТР-ниң Культура яамызының талазындан деткимче тургузары чугула дээрзин Виктор Чигжит демдеглээн.
Артист болуп, чонунга бараан болур, келир үениң «сылдыстары» шилиттинген. Оларга ак орукту, чүткүлдүг өөредилгени күзээри артар-дыр.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №50 2024 чылдың июль 6
