«Логопедия» – грек дылдан укталган, шын чугаалап өөредири дээн сөс. Бежен хире чыл бурунгаар логопед мергежил каяа-даа нептереңгей эвес турган. Ындыг мергежил чок-даа чораан болза, ооң дузазын хереглээр, чугаазы чассыг улус черле турган. Амгы үеде ол эң-не херек, эң-не кол мергежилдерниң бирээзи апарган. Ынчангаш логопед чок уруглар садтары, школалар, поликлиникалар-даа чок. Ук мергежилдиң төлээлери аравыста дыка хөй апарган. Оларның бирээзи, хөй-хөй шаңналдарның эдилекчизи, Кызылдың 21 дугаар уруглар садының логопеди Оксана Голуб-биле ооң ажыл-ижиниң дугайында чугаалаштывыс.
– Оксана Николаевна, логопед деп кымыл ол, ол мергежилдиң ажыы чүде ирги?
– Амгы үениң эң-не ажыктыг мергежили-дир. Чүге дээрге сөөлгү үеде чаш уругларның чугаазының сайзыралы дыка кошкак апарган. Логопед шак ындыг уругларны шын чугаалап өөренип алырынга дузалаар башкы. Дыка хөй уругларның чугаалаарының функцияларында шын эвес чүүлдер хөй деп билип турар бис. Чугаа чаш кижиниң сайзыралынга чугула черни ээлеп турар. Бир эвес уруг чугааланмас чүве болза, ооң чүве сактып алыры кошкак, боданыры оожум, бодунуң бодалын өске улуска чедир дамчыдып шыдавас болур. Чамдык чугаазы багай уруглар өске улустуң чугаазының утказын безин билбейн баар. Логопед кижиниң ажылы – бичии кижиниң чугаазының сайзыралын хынааш, бир эвес шын эвес чүүлдер бар болза, ону эдериниң маршрудун тургузуп алгаш, уруг-биле ажылдап кириптер. Школага өөренир назын четпээнде, уруглар садынга-ла, шын эвес чугаалыг уругларга чогумчалыг дузаны чедирген турар ужурлуг бис.
– Силерниң бодалыңар-биле чаш кижиниң шын чугаалаарынга шаптыктап турар чүүл чүү ирги?
– Бирээде, уруг авазының иштинге тыптып кээрге, чем холууру азы думаа-ханаадан аарый бергеш, эмненгени азы бир-ле берге байдалдарга таваржып, сагыш-сеткили хомудаан дээш чылдагааннар аңгы-аңгы. Чамдыкта төрүттүнүп турган үеде чаш төл кемдей берип база болур. Ада-иези эмин эрттир чассыдып кааптарга, чаш уруглар чассыңнадыр чугаалай бээр таварылгалар база бар. Чаш кижи ада-иезинден, улуг улузундан шын, чарт чугаа дыңнаар ужурлуг.
– Аныяк ада-иелерге кандыг арга-сүмелер берип болур силер?
– Эң-не чугула сүме – чугаазы багай уругга дузалажыр. Сөөлгү үеде чаш уругну янзы-бүрү секциялар, бөлгүмнерже бижидип, чүве бүрүзүнче чедирери модада апарган. Чугаазының сайзыралы багай уруглар шылаачал, чайгаар кылыктыг болур. Оларга амыр-дыш болгаш ада-иези-биле чугаалажыры, кады үе эрттирери чугула херек. Мээң сүмем болза, хамыктың мурнунда, чаш уругнуң чугаазын эдеринге дузалажыр. Ооң соонда кандыг-даа секциялар болгаш бөлгүмнерже чедирип болгай. Логопед-биле сырый харылзаалыг ажылдаар. Логопед кандыг-бир сүме кадарга, ону дораан күүседир. Бир эвес ол неврологче, психологче, дефектологче кирип алырын сүмелээр болза, ол дээш ыяткан ажыы чок, чугаазы багай уругну тускай специалистерге чедирер. Чаш турда дузалавас болза, школага өөрени бээрге, берге апаар деп чүвени утпас болза эки.
Эң-не кол чүүл – уруг-биле чугаалажыр. Сөөлгү үеде бо делегейни гаджеттер «башкарып» турар деп билир бис. Уруглар кичээл үезинде кандыг-даа сонуургал чок, оларны кайгадыры дыка берге. Ол дээрге бажыңынга хөй үезин ада-иези-биле эвес, а гаджеттер-биле эрттирип турар уруглар-дыр ийин. Ынчангаш ада-иелерни ажы-төлүнүң сайзыралынче, кадыкшылынче кичээнгейни салырын кыйгырар-дыр мен.
– Логопед кижиге эң-не улуг өөрүшкү чүү ирги?
– Логопед кижиниң өөредип турган уруглары чарт болгаш дорт чугаалап, эки үре-түңнелдерни көргүзүп эгелээри дег өөрүшкү болгаш шаңнал кайда боор. Чугаалаанмас чаштар келгеш, уруглар садын доозуп тура, шүлүктерни дорт чугаалап турар апаарга, өөрүнчүг-ле чорду. Ынчалза-даа логопед чааскаан уругнуң чугаазын үндүрүпкен дээр болза, чазыг апаар. Чүге дээрге ол чааскаан эвес, а кижизидикчи башкылар, психолог, невролог, ада-иелер база бүдүн команда күжениишкинниг ажылдаанының түңнелинде, уруглар чарт чугаалай бээр. Чаш кижиниң боду база чарт чугааланырын сонуургап турар болза, улам эки. Аңаа чарт чугаалаар сонуургалды ада-иези оттурар. Чамдык ада-иелер чугааланыры багай ажы-төлүнүң бар байдалын хүлээп көрбес, шупту чүве эки, ажырбас дээрлер, а чаш кижи ол үеде хилинчектенип турар боор.
– Логопедтер хүнүн уткуштур, кады ажылдап чоруур коллегаларымга чалымныг байырымны чедирип олур мен. Ажыл-ижинге улуг-улуг чедиишкиннерни күзедим!
Айдың ОНДАР чугаалашкан.
Чурукту маадырның архивинден алган.
«Шын» №87 2023 чылдың ноябрь 15
Опубликовать сейчас