Бо чылын эрткен чылда ышкаш республиканың девискээринге өртке удур онза чурумну чарлап, ону каш удаа узадып келген. Мындыг шыңгыы хемчеглерниң түңнелинде арга-арыгларга өрттерниң саны эвээжээн. Тус-тус шалыпкын албаннар, чагырга черлери олар-биле демиселге мергежип бар чыдар. Бо хүннерде оттан когараан арга-арыгның шө- лү — 460 гектар. Эрткен чылдың бо-ла үелеринде өртке хуюкталган черлерниң хемчээли бир муң гектар ажып турган.
Бо чылын өрт айыылының үезиниң эгезинден тура Тываның девискээринге 23 арга-арыг-өртү болган. Оларның кол нуруузун баштайгы хонуктарда-ла өжүрген. Өрттерниң болуп турарының кол чылдагааны – кижиниң буруузу. Республиканың девискээринде онза чурум чарлаттынган, арга-арыг кирери хоруглуг деп чүүлдү биле тура-ла чурум хажыдыкчыларының саны эвээжевейн турар.
“Тываның Арга-арыг ажыл-агый яамызы биле чер-черлерниң чагыргалары хоойлу-дүрүм камгалакчылары-биле кады өрттүң болганының чылдагааннарын, аңаа буруулуг кижилерни тодарадыр айтырыгларның талазы-биле ажылды күштелдирер ужурлуг” — деп, республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң блогунда бижип турар.
Чоннуң, туристерниң хөй чыглыр черлери — хемнер-суглар чаны. Дус-Хөл – дыштаныкчыларның эң ынак чери. Хоорайдан ырак эвес, чедингир черде, ынчалзажок кижилерниң харыысалга чок чоруунуң түңнелинде мында база өрттер болганчок болур. Оларның хөй кезиин боттуң күжү-биле өжүрүп турар. Мында арга-арыг бар эвес, долгандыр хову. Ол хирезинде ховунуң оът-сигенин безин дыштаныкчылар өрттедип четтигип турар. Өрттеткен машина дугуюнуң дузазы-биле ховунуң эрткен чылгы сигенинден адырлып алыр дээн оралдажыышкыны камгалалдыг черге улуг хай-халапты болдуруп турар.
Бойдус камгалаар албаннар өске эрге-хоойлу камгалаар органнар-биле кады чон үзүлбес хөлзээзинниг черлерже онза кичээнгейни салып, чурум үрекчилеринге хамаарыштыр торгаал хемчеглерин калбартып, рейдилерни доктаамал чорудуп турар болза, байдал көскүзү-биле эвээжээри чугаажок.
А. ХЕРТЕК белеткээн.
“Шын” №44 2024 чылдың июнь 15