Кат-чимис, тоорук быжа бергенде, аржаан суглар, эмниг хөлдер деңге быжа бээр. Ону барымдаалааш, ТР-ниң композиторлары чеди айның төнчүзүнде эм-домнуг Дус-Хөлге дыштанганнар.
Ол дыштанылга үезинде Дус-Хөлдү хүн аайы-биле хороолап долгандыр кылашташканывыс ажыктыг, солун болган. Бисти удуртуп-баштап чораан коллегавыс Тывада билдингир херээжен композитор Алена Йомужап. Ол бисти эртенгиниң 6.00 шакта тургуза командылаан. Ийи шак иштинде хороолап чорааш, хөлдүң кыдыында октаттына берген боктарны аштап-арыглап, ажыктыг ажылды кылып чордувус. Чогум ындыг кончуг хөй бок чок чорду. Ынчангаш хөлүвүс кыдыы арыг боорга, өөрээн бис. Сактырывыска, хөлүвүс бистиң-биле кады өөрүп, чымчак салгын-сырын-биле, эм-домун, бистиң думчуктарывыс иштинче киир тарбыдап турганзыг-даа. Эх, чыдының чаагайын! Бис ону шуптувус эскердивис.
Бир аяңга кылаштажып келгеш, айыраң-каас, чараш чечектерни көрүп кааш, оларны чарашсынып, чаптап суйбап, чугаалажып-даа турдувус. Бойдуста бүгү-ле чечек-чимис, оът-сиген үнү чок дээрден башка дириг. Бистиң чүнү күзеп, чугаалап турарывысты дыңнап, билип турган болбайн аан. Хайлыг аарыг-аржык, хоочу-хораавысты чечектерге, хөлче көргеш, ооң ээзинге сымыранып-ла турган боор бис. Оон улаштыр омак-хөглүг чоруп олургаш, Алена Георгиевнаны көөрүвүске, чииги кончуг, даянгыыжын колдуктап алган базып орарын көргеш, бир элдепсинген бис. Ооң мурнунда үргүлчү даянгыыжы-биле кылаштап турган кижи-ле болгай.
Бир солун болган чүве, Дмитрий Калчанович бистиң соовустан ызырты сүрүп чедип келгеш, бистиң-биле кады хороолааны. Калчанович ол улуг ажылдакчы, Кызыл хоорайның мэриязынга идепкейлиг ажылдаан. Ол чадаг туризмге ынак, альпинист Эльбрустуң болгаш Мөңгүн-Хайыраканның шыпшык бажынга изин арттырган. Ынчалдыр-ла ийи шактың хороозу шуут билдиртпейн эрте берген. Та кылаштаан, та кылаштаваан-даа ышкаш сагындырар. Азы чүл? Дус-Хөлдүң эм-дом күжү бе? Азы хөлдүң ээзиниң ээ көргени ол бе?... Удааш, эртен оттуп келген ышкаш, ындыг чиик-сергек болдувус. Ачы-буянныг Дус-Хөлүвүс кайыын-даа келген кижилерге харам чогу-биле ачы-дузазын көргүзүп, хоочу-хораазын эмнеп сегидип турар.
Ынчангаш тыва чоннуң өртээ турбас эртинези — Дус-Хөлдү хирлендирип, бок октавайн камгалап карактап чоруулуңар, чонум! Долгандыр хороолап, хөлдү хайгаарап тураалыңар. Маңаа ТР-ниң композиторлары эр хей болганнар.
Ачылыг-ла Дус-Хөлүм
Тыва чоннуң эртинези
Тывызыксыг Дус-ла-Хөлүм.
Аарыг-аржык, эмнеп домнаар
Ачылыг-ла хөлүвүстү.
Аңаа барып эмнеткеннер
Аажок эки сегип үнер,
Бастынмастаан буттар безин,
Базып-маңнап турар апаар.
Бертик-межел амытаннар
Биле берген эштип турар,
Эмниг-домнуг аржаан-суун-даа
Элээн ижип секпереп аар.
Ынчангаш эми-дому
Ылап күштүг хөлүвүске
Ырак черлер, даштыкыдан
Ыраксынмайн чедип келир.
Александр ООРЖАК, журналист, күш-ажылдың хоочуну.
“Шын” №65 2024 чылдың август 28