Декабрь 19-та Кызылдың чагыргазынга Төлээлекчилер хуралының парлалга конференциязы эрткен.
Кызылдың баштыңы Ирина Казанцева болгаш Төлээлекчилер хуралының депутаттары мэр Карим Сагаан-оол-биле керээни күш чок кылыр шиитпирге келгеннер. Хоорай депутаттары мэр бодунуң хүлээлгезин чогуур деңнелге күүсетпейн турар деп саналдап турарлар. Салдынган планнарның хөй кезии чедир кылдынмайн, ара кагдынган азы болза хуусаазында эвес боттандырып турар деп, Кызылдың депутаттары парлалга конференциязынга дыңнаткан.
Чижээлээрге, хоорайда чаагайжыдылга болгаш ногаажыдылга ажылдарынче улуг кичээнгей салдынмайн турар, үнүштерниң суггарылгазы багай чоруттунуп турар. Ол ышкаш бичии чаштар ойнаар шөлчүгештерниң септелгези болгаш чаартылгазы нормаларга дүүшпейн турар дээрзин Кызылдың Баштыңы Ирина Казанцева демдеглээн. Оон аңгыда, мэрниң 2022 чылда кылган ажылының илеткелин Төлээлекчилер хуралы куду деңнелге үнелээн. 2023 чылдың ажылын түңнээр илеткел кылырындан К. Сагаан-оол ойталаан.
Хоорай депутаттары мэрниң кадрлар политиказын база шүгүмчүлээн. Департамент начальниктериниң ажылынга хамаарыштыр 5 онза херекти оттурган. Ук барымдаа эрге-чагырганың ат-алдарынга багай салдарлыг. Даргаларның бирээзи чон аргыштырар дээш көрдүнген 9 автобустуң ис чок читкенинге каразыттырып турар. Ук чидириг хоорайның бюджединге 2 сая чартык рубль когаралды чедирген.База ол ышкаш черлик ыттарга көрдүнген приюттуң тудуу ам-даа туттунмаан хевээр. Бюджеттен акшаларны ук угланыышкынче чоруткан, ынчалза-даа бо хүнге чедир кандыг-даа түңнел чок.
Ниитизи-биле Тываның найысылалында чидиг айтырыглар көвей: хоорай иштинде чон аргыштырылгазы, муниципалитеттер аразында чурттакчылар аргыштырып турар чолаачыларга тускай көрдүнген машина тургузар черлер чогу, ол ышкаш овааланы берген чыдар боктар, черлик ыттар дээш чонну дүвүредип турар социал айтырыглар хөй деп, депутаттар демдеглеп турар. Чылдан чылче кандыг-даа шыңгыы шиитпирлер барык хүлээттинмейн турар.
Ынчалза-даа найысылал бодунуң шаанче бо сөөлгү каш чылда эки сайзырап турары база каракка көскү: оруктарны көрдүнген хуусаазында септеп турар, оон аңгыда, инфраструктуразын чаарткан кудумчулар болгаш дыштаныр шөлчүгештер көвүдеп турары өөрүнчүг. Ук төлевилелдер федералдыг программаларның ачызында боттанып турар, а муниципалдыг планнар барык чок деп Төлээлекчилер хуралының экономика, саң-хөө болгаш сайгарлыкчы чорук комитединиң даргазы Аяс Баян демдеглээн.
Амыдыралы чегей өг-бүлелерге болгаш өске кожууннардан келген мэрияның ажылдакчыларынга чурттаар оран-сава – чидиг айтырыг. Ону шиитпирлээри-биле найысылалдың депутаттары “Кызылга чурттаар оран-саваның комплекстиг тудуу” деп тускай программаны хүлээп алган турган. Ук программаже чүгле бо чылын 90 сая рубльди угландырган. Ол акша-хөреңги-биле ийи хөй-ниити чурттаар бажыңны тудар турган. Ындыг турбуже, Төлээлекчилер хуралы-биле кандыг-даа дугуржулга чок 20 квартира саттынган деп илеткээннер.
Туризм сайзыралы – Тываның бир кол угланыышкыны дизе чажыт эвес. Ынчалза-даа найысылалда аалчыларга көрдүнген маршруттар барык чок. Оон аңгыда, соцчеткилерге чоннуң улуг дүвүрелин оттурган Кызылдың чөөн микрорайонунда туттунуп турар заправканың салым-чолунга хамаарышкан айтырыгны журналистер көдүрген. “Чурттакчыларның хөй кезии ук объектиниң тудуунга удурланып турары чажыт эвес. Бис, Төлээлекчилер хуралы, ол айтырыгны шиитпирлээр дээш, тускай хуралды эрттирдивис. Протокол тургускаш, мэрге дамчыдып каан бис. Ол үш хонуктуң дургузунда доктаалды үндүрер турган. Бо хүнге чедир ук документини безин көрбээдивис” — деп, хоорайның депутады Роман Поманисочкин харыылаан.
Депутаттар боттарының ажыл-чорудулгазынга хамаарышкан журналистерниң айтырыгларынга база харыыларны берген. Тускай шериг операциязынче ниитизи-биле 3 сая рубль дузалал акшаларны чоруткан. Төлээлекчилер хуралы социал программаларның экономиктиг сайзыралының фондузунуң үндезилекчилери. Ук фонд таварыштыр фронтуже шупту гуманитарлыг дуза чоруттунуп турар, оон аңгыда, бистиң чаңгыс чер чурттугларывыска Луганск болгаш Донецк улус республикаларында тускай баазалар ажыттынарынга улуг үлүг-хуузун кииргеннер.
Төлээлекчилер хуралының болгаш мэрияның кады ажылдажылгазының кол өзээ – Кызылдың бюджеди. Хоорай чагыргазы депутаттарга чарыгдал болгаш киирилделерге хамаарыштыр илеткелди чорудар ужурлуг. Ынчап кээрге чоннуң соңгуттурганнары мэрияның ажыл-агыйын хыналдага албышаан, үнелелди бээр ужурлуг. Депутаттар ажыл чогуур деңнелде чоруттунмайн турар деп түңнеп турарлар.
Олча СААЯ
Ада Тюлюштуң тырттырган чуруктары.
“Шын” №98 2024 чылдың декабрь 21
