Тывада ажык дээр адаанга от салырын шуут хоруп, өртке удур тускай чурумну улаштыр чарлаан. Чурттакчы чоннуң арга-арыгже кирери база кызыгаарлаттынган.
Арга-арыг өрттерин болдурбазы-биле, эң-не чедимчелиг хемчеглерниң бирээзи – арга-арыгже кирерин хоруп каан чурумну ам-даа арттырарын Тываның эрге-чагыргазы шиитпирлээн. Тускай чурумну июль 2-ден июль 22-ге чедир узаткан. Бо чурум республиканың девискээринде шупту он арга-арыг ажыл-агыйларынга хамааржыр. Ынчангаш чүгле тускай чөпшээрел-биле арга-арыгже кирип болур.
«Амгы үеде республиканың девискээринде 2 арга-арыг өрдүн өжүрген. Өрт айыылы улаштыр хөрлээлевезин дээш, бистиң ажылдакчыларывыс хайгаарап турар. Кажан өрт улаштыр кыппас кылдыр өже бээрге, чүгле ынчан өрт бүрүнү-биле өжүртүнген деп санаар. Өрт-биле демисежиринге бүгү-ле дериг-херекселдер болгаш күш кезээде белен. Тываның чурттакчы чонун өрт айыылын болдурбазының дүрүмнерин сагыырынче кыйгырып тур бис» — деп, арга-арыг ажыл-агыйының болгаш бойдус хереглелиниң сайыды Григорий Ондар чугаалаан.
Өрт сезону эгелээнден бээр, Тывага 77 арга-арыг өрттери бүрүткеттинген. Эрткен чылдың бо үезинге деңнээрге, өрт байдалы чүгээр болуп турар. Тываның инспекторлары арга-арыг курлавырларынга 2000 хире өртке удур хайгаарал хемчеглерин чоруткан. Арга-арыгларда өртке удур айыыл чок чоруктуң дүрүмнерин хажытканы дээш, 25 административтиг херекти оттурган.
«2025 чылдың өрт сезону эгелээнден бээр, арга-арыг фондузунда ниитизи-биле 9 муң ажыг гектар шөлге 77 арга-арыг өрттери бүрүткеттинген. Арга-арыгга өртке удур айыыл чок чоруктуң тускай чурумун хажытканы дээш, хамаатылар 40 муң рубль торгаалга онаажып болур» — деп, арга-арыг кадарар болгаш камгалаар килдистиң консультантызы Дарыймаа Дажыкпан чугаалаан.
Арга-арыг ажылдакчыларының дыңнатканы-биле алырга, кижилерниң буруузу-биле болган өрттерниң саны 45 хуудан эвээжевес. Ынчангаш хөй-ле кижилерге таарымча чок байдалды таварыштырып турза-даа, арга-арыгны камгалаар дээш, тургускан тускай чурумнуң хуусаазын узатканы кончуг чугула дээрзинге эксперттер чигзинмейн турар. Ооң-биле чергелештир хоралакчы организмнерниң тарап көвүдээн девискээрлери улгадып турарының айтырыы база чидиг апарган.
«Хоралакчы амытаннарга агаар-бойдустуң таарымчалыг байдалдары тургустунганындан үнүштерде аарыг нептерээн. Тываның Арга-арыг болгаш бойдус ажыл-агыйының яамызы шелкопряд биле волнянка деп курттарның гусеницаларының сан-түңүнүң учёдун кылып, арга-арыгның хоралакчыларының нептереп көвүдээн черлерин шинчилээрин уламчылап турар» — деп, Дарыймаа Дажыкпан дыңнаткан.
Арга-арыг болгаш бойдус яамызының тайылбырлааны-биле, шинчилээшкиннерниң түңнелинге даянып, келир чылдың бюджет төлевилелдерин камгалаарда, Арга-арыг ажыл-агыйының федералдыг агентилели федералдыг бюджеттиң субвенциязындан хоралакчыларны узуткаарынга келир чылда акшаландырыышкынны тускайлаарының айтырыгларын көөр.
«Тываның арга-арыг фондузунуң санитарлыг байдалы — Арга-арыг камгалаар төптүң, яамының болгаш арга-арыг ажыл-агыйының специалистериниң шыңгыы хайгааралында» — деп, Дарыймаа Дажыкпан демдеглээн.
Арга-арыгны эмнээринге баш удур санап каан чарыгдалдар когаралдыг апаар болза, күрүне хайгааралының түңнелдери-биле аарыг өөскүп-көвүдээн арга-арыгны узуткаарының хемчеглерин эгелээр деп демдеглээри чугула.
Алдынай ХОВАЛЫГ.
Чурукту интернеттен хоолгалаан.
“Шын” №27 2025 чылдың июль 17