Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг тускай шериг операциязының киржикчилери, 55-ки мото-адыгжы (даг) бригаданың дайынчылары “Спартанец”, “Лесник”, “Силвер”, “Кеша” база “Кобра” олар-биле чазак бажыңынга ужурашкан.
Тываның Баштыңы Төрээн чуртун камгалаар ыдык хүлээлгени маадырлыы-биле күүседип чоруур бистиң чаңгыс чер чурттугларывыс-биле ужуражып, дайынчыларывыска ачы-буян чүъгүн чедирип, фронтунуң шугумунга чаңгыс эвес катап четкен болгаш, ында байдалды дыка эки билир. Бо удаада кыска шөлээзинде Тывада чанып келген оолдарга ужуражып, кандыг дузага онза хереглелдиин айтырып, ажык-чажыт чок чугааны кылган.
Россияның чаа регионна- ры – ЛУР, ДУР база Запорожье, Херсон областар-биле харылзааны тутканын, ылаңгыя Луганск Улус Республиказында инфраструктураны, өөредилге албан черлерин катап тургузарынга, септеп кылырынга Тываныӊ тудугжулары дузалажып турарын Тываның Баштыңы дыңнаткан.
Дайын-чааның эң мурнуку одуруунда – разведка база шургуп халдаар роталарда тулчуп турар дайынчыларның база балыгланган оолдарга эмчи дузазын көргүзер эмчиниң чугаазындан ында бөгүнгү байдал улам тода чуруттунуп келген.
Авдеевка операциязының тулчуушкун шөлүнде байдал дүшкүүрлүг. Украин нацистер бүрүн чепсегленгеш, 2014 чылдан бээр ында быжыг турушту ээлеп алган. Кайы-даа талада чидириглерлиг изиг тулчуушкуннар дүн-хүн дивейн чоруп турар. Российжи армияның шериг кезектериниң тус черде разведчиктериниң билдилиг ажылы, халдаашкын кезээниң демниг хөделиишкиннери-биле бистиң солдаттарывыс Авдеевка хоорайның хосталгазынче чоокшулап олурар.
Ол тулчуушкуннарда Төп Шериг округунуң Кызыл хоорайда бактааттынган 55-ки мото-адыгжы (даг)бригадазының дайынчыларының киирген үлүү улуг деп, оолдар Тываның Баштыңынга дыңнаткан.
— Шагдагы ышкаш бөдүүн чепсеглээшкин-биле дайылдажыр чүве чок. Шупту чүүлдер чурагайжыттынган: “ужар куштарны”, кижиниң чылыын “тудуп алыр” херекселдерни, кайы ырактан дураннап шыгаап алыр оптиктиг харааларны база оон-даа депшилгелиг чепсектерни хөйү-биле ажыглап турар. Көрген боор силер, октан, снаряд бузундуларындан камгалаар шуглакты российжи Камгалал яамызының чагыы-биле шенеп үндүргенин – деп, “Силвер” чугаалаан.
— Ийе, амдыызында шенелде 1 муң санныг плащты үндүрген чүве, ону билир мен. Эки-дир, ажыглап болур деп демдекти аптар болза, ооң калбак бүдүрүлгези эгелээри чадап чок – деп, Тываның Баштыңы чугаага каттышкан.
Разведка-даа үезинде, шавар халдаашкынны эгелээрде-даа, дайзынны кайы ырактан кедеп, билип алыр ырак хемчээлге "ужар куштар” – күштүг дроннар, дайзынның бүдүү чоокшулап келген разведка бөлүүн азы часпас адар адыгжыларын билип, кайдазын эскерип каар тепловизорлар дыка херек болуп турарын оолдар чугаалааш, ооң-биле дузалап көөрүн дилээн. Оон аңгыда, база бир кол дилег – УАЗ-фермер машинаны садып бээр дилегни киирген.
— “Патриот”-даа, “Таблетка”-даа эвес, “Фермерниң” эптиин, экизин көрдүвүс. Ажаалдазы-даа улуг эвес, иштинге чорууру, балыгланган эш-өөрнү аай-дедир дажыырда-даа хала чок, быжыг хөлге ол чорду. Тывадан ачы-дузага алган машиналарывыс малгаш-баларлыг, оңгул-чиңгил чеже-чеже километр оруктарны эртип, дайынчыларга улуг дузазын көргүзүп чоруур, ол дээш чонувуска четтиргенивисти илереттивис. Төрээн черивистен бисти, дайынчыларны деткээн ындыг дузалар келирге, чалгынныг ышкаш болу бээр чораан – деп, улуг лейтенант, “Кобра” шолалыг реаниматолог эмчи брат Саян Араптан чугаалаан.
Разведротаның дайынчызы, чаа-ла 26 харлаан ефрейтор “Кеша” езулуг Маадырның Алдын Сылдызын ап болур кижилерниң бирээзи ол деп, эштери чоргаарал-биле таныштырган. «Дайын шөлүнге балыгланган 33 оолдуң амы-тынын ап, сыылаан ок-боонуң адаандан үндүр чүктеп эккелгеш, эмчи ротазынга хүлээткен. Удавас шаңналы келир кижи бо – деп, тайылбырлааннар.
Төп шериг округунуң 55-ки мото-адыгжы (даг) бригадазының шериг албанныглары Российжи армияның өске кезектериниң дайынчылары-биле бир дөмей дайынчы даалгаларын ак сеткилдии-биле күүседип, эрес-дидим тулчуп чоруурлар. Ам Интернет четкизинде “ахматчыларның” база өске-даа тускай угланыышкынныг отрядтарның хөделиишкиннериниң азы дайынчы шаңнал-макталдарны удаа-дараа ап турарының дугайында медээлерниң үнүп турары – информастыг дыңнадыгны үе-шаанда тарадып турарында деп, оолдар чугаалаан. Чижээ, “Ахмат” отряды халдап турарын бижидип ап турар видеобижидилге дериг-херекселдерин шлёмунда азы хөрээнде быжыглап алган дайылдажып турар. Дайынчыларның чедиишкинниг халдаашкынын, дайзынны узуткаанын, боттарының чидириглерин ол бижидилгелер-биле бадыткап, штабче чорудуп турарын чугаалаан.
Ынчан оларның дайынчы даалганы чедиишкинниг күүсеткениниң дугайында медээлер массалыг информация чепсектеринге, интернет четкизинге тыргын тарай бээри ында.
Владислав Ховалыг ындыг херекселдерниң өртек-үнези кайы хире болурун тодарадыр даалганы бодунуң тускай шериг операциязының айтырыгларының талазы-биле бүрүн эргелиг төлээзи Тимур Кууларга берген.
Фронт шугумунда албан хүлээлгезин күүседип турар бистиң чаңгыс чер чурттугларывыска чугула херек чүүлдер-биле четчелеттинген ээлчеглиг чүък Чаа чыл уткуштур удавас чеде бээр...
Айлаң МОНГУШ,
Чингис Сааяның тырттырган чуруктары.
«Шын» №96 2023 чылдың декабрь 16
