110 чыл бурунгаар Совет Эвилелиниң Маадыры Түлүш Балдаңович Кечил-оол төрүттүнген.
Ол Улуг-Хемниң Хайыракан чоогунга 1914 чылдың июнь 23-те ядыы араттың өг-бүлезинге төрүттүнген. Тыва эки турачыларның 31-ги аъттыг шериг эскадронунуң командири, гвардияның майору. Бо эрге-дужаалды ол чүгле 1944 чылда ТАР-ның Биче Хуралының доктаалы-биле алган, ынчангаш ол биске капитан Кечил-оол деп сагындырып арткан.
Тыва эки турачыларның аъттыг шериг эскадронунуң командири капитан Түлүш Кечил-оол 1943 чылдың сентябрь 1-де фронтуже аъттаныпкан. Ол эскадрон Морозов аттыг 8-ки гвардейжи аъттыг шериг дивизиязының хүрээлеңинче кирип турган. Олар Ровно-Луцк шавар халдаашкын операциязынга идепкейлиг киржип, дайзынның тылынга 1200 километр рейдини чорудуп, 80 хире чурттакчылыг черлерни, ооң иштинде Ровно хоорайны хосташкан.
Февраль 2-де Ровно хоорайның адаанга болган тулчуушкунга гвардияның капитаны Түлүш Кечил-оол бодунуң эскадрону-биле дайзынның артык күштерин ойтур шаап, 8-ки гвардейжи аъттыг шериг дивизиязының чыскаалының кыдыын дуглаан. Удурланыкчының күштүг оду турза-даа, эки турачыларның эскадрону Ровно хоорайның демир-орук өртээлинче чаза булгап кирген. Коргуш чок тыва дайынчыларның ыйыдыышкынынга шыдашпайн, дайзын хөй кижи чидириглеринге чедип, машина-техниказын безин октапкаш, карак-кулак чок дезипкен.
Ол бүгү дайынчы шылгаралы дээш ону ынчан-на дээди шаңналга киирген турган, ынчалза-даа ол дөртен алды чыл эрткенде, маадырны тып чедип келген. 1990 чылдың май 9-та ССРЭ-ниң Президентизиниң чарлыы-биле «1941–1945 чылдарның Ада-чурттуң Улуг дайынында көргүскен эрес-дидим чоруу дээш», гвардияның майору Кечил-оол Балдаңович Түлүшке өлгениниң соонда Совет Эвилелиниң Маадыры атты тывыскан.
1990 чылдың июнь 8-те Сибирь шериг округунуң командылакчызы генерал-полковник Б.Е. Пьянков Маадырның оглу Владимир Кечил-оолга адазының Совет Эвилелиниң Маадыры Алдын Сылдызын, Ленин орденин тывыскан. Кечил-оол Балдаңович Түлүш Кызыл Тук (1944 чылдың февраль 22) болгаш Тыва Арат Республиканың Республика орденнери-биле шаңнаткан.
Кызылда ооң адын улуг кудумчуда болгаш 3 дугаар школада тыпсып, маадырның тураскаалын тургускан. Тураскаалдыг самбыраны ооң чурттап турганы бажыңында (Дружба кудумчузу, б. 77) аскан. Ол ышкаш Улуг-Хем кожуунда Маадырның хөрек тураскаалын тургускан.
А. ХЕРТЕК.
Чуруктарны интернет четкизинден алган.
“Шын” №47 2024 чылдың июнь 26
