Көдээниң ишчилеринге час оларның ажыл-агыйында шилчиишкинниг нарын үе. Малдың улуг чидирии чокка кыштаглаашкынны доозуп, часкы хову ажылдарын олар эгелээннер.
Чаа-Хөл кожуун чагыргазының көдээ ажыл-агый килдизиниң даргазы Кежик Салчак-биле ужурашкаш, кыштаглаашкын кандыг байдалдыг доозулганын сонуургаан бис.
— Бүгү Тываның девискээринде ышкаш, Чаа-Хөл кожуунга эрткен кыжын кылын хар чагган, агаар-бойдус соок болган хараазындан малдың кыштаглаашкыны элээн нарын эрткен. Бистиң кожуунда кыштагларның ниити саны 155, оларның 125-и хууда мал-маган дузалал ажылдыгларның кыштаглары, бир кыштаг көдээ ажыл-агый кооперативиниң, 29 кыштаг тараачын-фермер ажылдыгларның. Эрткен 2023 чылда мал чемин малчыннар элээн хөйнү курлавырлап алган-даа болза, хар кылын чагганындан малды оъткарып одарладыры кызыыдаанындан сиген-ширбиилдиң чарыгдалы көвүдээн. Мал ажыл-агыйлары боттарының белеткеп алганы 6 398 тонна сигенинге мал чемин немей садып алыр ужурга таварышканнар. Мал чеминиң муниципалдыг курлавырынга 17 тонна ажыг сигенни белеткээн болгаш, бо курлавырдан малының чеми үстүр чыгыы апарган малчыннарга дузаны көргүскен. Малчын коданнарның суг-биле хандырылгазы ажырбас, сезен сес кыштаг чоогунда доңмас сугларлыг, оон малды суггарып ап болур, 16 кыштагда кудуктар бар, дөртен тос кыштагга сугну сөөртүп чедирип турган.
Кыштагларже оруктарны машина-техника-биле аштап турган. Сумуларда албан черлериниң ажылдакчылары, Чаа-Хөл кожууннуң чагыргазының специалистери, эң ылаңгыя көдээ ажыл-агый килдизиниң ажылдакчылары малчыннарга чедип, малды ажаап-тежээринге зоотехниктиг болгаш ветеринарлыг дузаны көргүзүп турган. Мындыг демниг ажылдың түңнелинде мал кыштаглаашкыны бистиң кожуунга улуг чидириг чокка эрткен. Малдың деңгели багай эвес. Амгы үеде мал оолдаашкыны төрүүрү адакталып турар – деп, ол чугаалады.
Көдээ ажыл-агый килдизиниң биске берген бижимел медээлеринде сан-чурагайларны ап көөр болза, боос малдың деңгели кошкак болганындан төлү өлүг төрүттүнер таварылгалар база бар. Бо чылдың апрель 18-тиң санаашкыннары-биле алырга, тараачын-фермер ажыл-агыйларда 413 инектиң 217-зи төрээн, 199 бызаа онча-менди доругуп турар. Хууда дузалал ажыл-агыйларда 2 717 инектиң 1420-зи төрээн, 1 358 бызааның күш-шыдалы кошкак эвес. Бир эвес кожуунда инектерни ниитизи-биле алыр болза, 3 130 инектиң 1 637-зи төрээн, 1 557 бызаа онча-менди камгалап алдынган, ол дээрге төрүттүнген бызааның 95 хуузу. Бо дээрге багай эвес түңнел.
Бир эвес шээр малды алыр болза, хууда дузалал мал ажыл-агыйларында хой-өшкү эң хөй. Оларда бар 8 691 хой-өшкүнүң 5 649-у төрээн, 5 047 анай-хураган онча-менди доругуп турар азы төрүттүнген анай-хураганның 89 хуу. Эрткен кыштың кылын хары, соогу дээн ышкаш берге чылдагааннарны кичээнгейге ап санаарга, база-ла багай эвес көргүзүг. Кожуунда ниитизи-биле 12 407 хой-өшкү бар, оларның 8 106-зы төрээн, 7 186 анай-хураган өзүп доругуп турар, ол дээрге төрүттүнген анай-хураганның 88 хуузу.
Кожуунда ажыл-агыйларда малдың оолдап турарында чидириглер бар-даа болза, онча-менди төрүттүнүп, доругуп турар чаш малдың ниити саны хөй, Чаа-Хөлге малдың саны көвүдээриниң ылаптыг барымдаазы көскү.
Ш. МОНГУШ.
Чурукту интернет четкизинден алган.
«Шын» №31 2024 чылдың апрель 24
