2024 чылда Тывада ниитизи-биле 246, 5 муң тонна, ооң иштинде 500 тонна сенажты азы планныг онаалданы 109 хууга мал чемин белеткеп дооскан. Эрткен чылга деңнээрге, бо чылгы мал чеминиң белеткели эки болган.
Ниитизи-биле 1 гектар шөлден-не 11 центнер сиген-ширбиилди белеткеп алырынга күстүң сөөлгү айларында агаар-бойдустуң талазындан кончуг таарымчалыг болганын ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызында механизация болгаш үнүш ажылының килдизинде консультант Азияна Ооржак дыңнаткан:
– Мал чеми белеткээр компанияны доозуп тура, республиканың бүгү кожууннары мурнунда салдынган планын шупту күүсеткен деп түңнээри чугула. Оларның аразындан 5 кожуун ылгалып, планын ажыр күүсеткен: Тожу (213 хуу), Барыын-Хемчик (141 хуу), Бии-Хем (120 хуу), Каа-Хем (110 хуу), Кызыл кожуун (121 хуу).
Бо чылын мал чеминиң белеткелинче 866 тракторну, 500 чүък машиназын, 267 сиген тырый бастырар техниканы, 407 дырбааштыг техниканы, 684 сиген кезер техниканы хаара туткан. Сиген шөлдеринге 4 муң ажыг кижилер ажылдаан. Оон аңгыда, бригадалар – 1648, оларның иштинде механизастаан 678, хол-биле кезер 970 бригада киришкен.
Колдуунда техника-даа, кижилер-даа талазы-биле чылдың-на нарын айтырыглар турбаан. Хол-биле сиген кезер бригадалар аразынга мөөрейлер эрттирип келгенивистиң түңнелинде, чылдан чылче ындыг бригадалар харын-даа немежип турары өөрүнчүг.
Бо хүнде Тывада ниитизи-биле бода малдың саны 214 муң баш, шээр мал – 1 сая 62 муң баш четкен, чылгы мал – 11 муң баш болуп турар. Республикада 3 муң 350 малчын кодан бар. Ол сан эрткен чылга деңнээрге, 15 хууга көвүдээнин ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызында уксаажыдылга болгаш мал ажыл-агыйын сайзырадыр талазы-биле килдис даргазы Адыгжы Ангакпан чугаалаан:
– Кышты хүр-менди эртип, мал бажынга чидириг тургуспазы-биле, ТР-ниң Чазак Даргазының айтыышкыны езугаар оперативтиг штаб тургустунган. Ынаар Чазак кежигүннери болгаш муниципалдыг тургузугларның удуртукчулары шупту кирип турар. Бо штабты тургускан херээ чүл дизе, кыштаглаашкын үезинде агаар-бойдустуң талазындан болгаш өске-даа чылдагааннардан баш бурунгаар көрдүнмээн нарын байдалдар туруп кээр таварылгада, кончуг дүрген хемчеглерни алыры, малчыннарга боттуг дузаны көргүзери болур. Чижээ, 2016 чылда болган таварылганы улус сактыр боор. Ынчан канчаар-даа аажок улуг хар дүшкен болгай. Барыын кожууннарның малчыннары дыка берге байдалга таварышкан. Шак ынчан оперативтиг штаб кончуг дүрген чогуур хемчеглерни дарый алгаш, малчын коданнарже орукту аштаарынче, мал чеми чедиреринче машина-техниканы, кижилерни хаара туткан түңнелинде, мал бажынга чидириг эвээш болган.
Мурнувуста улуг харыысалгалыг үе – кыштаглаашкын чоокшулап олурар үеде көдээ ишчилерге эң-не кол чугаалаксаар чүүлүвүс чүл дээрге, мал чеминиң шыгжамырларын эки хайгааралга тудуп, өртке удур хемчеглерни шыңгыы сагыырын сагындырар-дыр бис. Ол ышкаш бир эвес кыштаглаашкын үезинде нарын байдалдар таваржы берзе, тус черниң, кожууннуң удуртулгазынга дарый дыңнадырын малчыннардан дилээр-дир бис – деп, ол чугаазын дооскан.
Карина МОНГУШ белеткээн.
Чурукту интернет четкизинден хоолгалаан.
“Шын” №88 2024 чылдың ноябрь 16