Эрткен дыштаныр хүннерде, январь 11-12-де, Кызылдың Аныяктар ордузунга билдингир күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчызы Борис Чүдүктүң 100 харынга тураскааткан, шыдыраага республика чергелиг ажык мемориал-маргылдаа болуп эрткен.
Аңаа Тываның аңгы-аңгы кожуун-хоорайларындан болгаш Москва, Новосибирск, Абакандан база Моолдан келген 6-дан 86 хар чедир назылыг 120 ажыг шыдыраачылары киришкен.
Маргылдааның баштайгы хүнүнде, январь 11-де, 50–60 харлыг болгаш 60 хардан өрү назылыг хоочун эр улус 7 салыг дургузунда швейцар система-биле чаңгыс бөлүкке күжүн шенешкеннер.
Чидиг демиселдиң түңнелинде кымга-даа уттурбайн, чаңгыс хайымнааш, ап болгу дег 7 сандан 6,5 санны чаалап алгаш, Өвүрден Валерий Куулар бүзүрелдии-биле ийи дакпыр чемпион болган. Ол юбилейлиг мемориал-турнирниң чемпиону болбушаан, чергелештир эртип турган 60 хардан өрү назылыг хоочуннар аразынга 2025 чылдың республика чемпиону база болган. Удавас Кемерово хоорайга болур Сибирь федералдыг округтуң чемпионадынга ол Тываның адын камгалап, киржир эргени чаалап алган.
Тываның 3 дакпыр чемпиону Орлан Сарыглар (Чөөн-Хемчик) биле Мерген Анай-оолдуң (Улуг-Хем) саннары 5,5-5,5 болуп деңнежи берген-даа болза, оларны назы-хар талазы-биле аңгылап түңнээн. Ынчалдыр Орлан Сарыглар 50–60 харлыг хоочуннар аразынга чемпион болган.
А Улуг-Хемниң Ийи-Тал чурттуг Мерген Анай-оол 60 хардан өрү назылыг хоочуннар аразынга 2 дакпыр 2 дугаар черге төлептиг болган.
Ап болгу дег 7 сандан 5–5 саннарлыг дооскан 60 хардан өрү назылыг эр улус аразынга үшкү черже 6 кордакчының аразындан немелде көргүзүглер (Бухгольц коэффициентизи) ёзугаар Тываның улустуң чогаалчызы Николай Куулар шылгарап үнгеш, база 2 дакпыр 3-кү шаңналдыг черни чаалап алган.
Совет үеде Кызыл хоорайның чемпиону чораан Николай Шагдыр-оолович шыдыраа маргылдааларынга киришпестээнден бээр 25 чыл ажа берген-даа болза, ооң шыдыраа ойнаары ам-даа күштүг деп бадыткаан.
Үезинде номнары хөй тиражтыг үнүп турган шүлүкчү болгаш чогаалчы Борис Чүдүктүң 100 харынга тураскааткан шыдыраа маргылдаазынга Тываның ном үндүрер чериниң кол редактору Николай Кууларның үшкү черге төлептиг болганы анаа эвес деп демдеглээр апаар.
Артур Дамдын 50–60 харлыг хоочуннар аразынга ийиги черни ээлээн, Виктор Кыргыс биле Дайынчы Ондар үшкү черни үлешкеннер.
Хоочун 14 херээжен шыдыраачы (50 хардан өрү) аразынга Айлана Монгуш база ийи дакпыр чемпион болган. Ол база-ла Кемерово хоорайга болур СибФО чемпионадынга Тываның адын камгалап киржир. Саида Домбу биле Алла Кенден ийиги, үшкү шаңналдыг черлерже киргеннер.
Маргылдааның ийи дугаар хүнүнде, январь 12-де, рейтингизи 1500 сандан эвээш эвес 56 эң шыырак шыдыраачы ниити чаңгыс бөлүкке 9 салыг дургузунда швейцар система-биле катай ойнааннар.
Түңнелинде, эр улус аразынга республиканың 7 дакпыр чемпиону Эдик Ховалыг тиилеп үнгеш, бирги черни алган. «Тергиин шыдыраачы–2023» мөөрейниң тиилекчизи Болат Бадыраа биле Тываның 5 дакпыр чемпиону Артыш Чульдумнуң саннары 7-7 кылдыр деңнежи бээрге, база коэффициент санаар ужурга таварышкан. Ол немелде көргүзүг-биле Б. Бадыраа 2 дугаар, А. Чульдум 3 дугаар болганнар.
Россия Кубогунуң 2 дакпыр тиилекчизи, чурттуң чыынды командазының кежигүнү, эрткен чылын Бразилияга болуп эрткен Делегей чемпионадының киржикчизи Арина Иргит (6 санныг) херээжен улус аразынга бирги черни бүзүрелдии-биле чаалап алган. Тываның 6 дакпыр чемпиону, ам бо хүннерде Моолда өөренип турар студент Шуру Ондар ийи дугаар, бүгү Россия деңнелинге хөй-хөй маргылдааларга тиилеп, шаңналдыг черлерни ап чоруур Анастасия Ооржак үш дугаар болганнар.
Маргылдааның байырлыг ажыдыышкыны болуп турда, Борис Бааданович дугайында сактыышкын, чылыг-чымчак сөстерни ооң-биле кады ажылдап чораан күш-ажылдың хоочуннары Улуг-оол Кандан биле Макар Донгак чугаалааннар. «Чөөн-Хемчик райкүүскомунуң даргазы (ам болза кожуун чагырыкчызы) Борис Баадановичиниң удуртулгазы-биле аныяк специалист болуп ажылдап эгелээш, сөөлүнде дагдыныкчы-башкым ышкаш Чөөн-Хемчик кожууннуң чагырыкчызы база болган мен» — деп, Макар Бавукович демдеглээн.
Б.Б. Чүдүктүң Тываның эртем ажылынга киирген ачы-хавыязының дугайында, ооң-биле аныяанда кады ажылдап чораан, амгы үеде эртем докторлары Ульяна Павловна биле Каадыр-оол Алексеевич Бичелдейлер чыылган чонга чедимчелиг болгаш тодаргай тайылбырлап бергеннер.
Эрткен маргылдааның киржикчилери, улуг өгбезиниң 100 харынга тураскааткан, ийи хонук улаштыр болган шыдыраа байырлалын организастааны дээш Борис Чүдүктүң уругларынга, уйнуктарынга улуу-биле өөрүп четтиргенин илереткеннер.
Ол ышкаш оларга дузалашкан ТР-ниң Аныяктар болгаш Спорт яамыларын, Шыдыраа федерациязын база демдеглевес аргажок.
Мерген КЫРГЫС.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №1 2025 чылдың январь 16
