Улуг Тиилелгениң 80 чылдаан оюн Тывага калбаа-биле демдеглээн. Байырлалга келген хөй аалчыларның бирээзи — Моолдуң Увс аймактың делегациязы.
Байырлал бүдүүзүнде, май 7-де, Увс аймактың губернатору Сэмжидийн Батжаргал баштаан хөй кижи составтыг делегация Тыва биле Моолдуң Увс аймактың аразынга керээ чарар езулалга киришкен. Садыг-экономика, эртем-техника, социал-гуманитарлыг болгаш өске-даа адырларга кады ажылдажылганың дугайында керээге Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг биле Увс аймактың губернатору Сэмжидийн Батжаргал атты салган. Ол ышкаш ужуражылганың киржикчилери ийи регионнуң улустар аразының болгаш даштыкы экономиктиг харылзааларын хөгжүдер аргаларын база чугаалашкан.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле ужуражылгага Моолдуң болгаш Увс аймактың аңгы-аңгы ведомстволарының удуртукчулары, ол ышкаш Кызыл хоорайда Моолдуң консулу дээрги Лигуу Энхболд киришкен.
Сэмжидийн Батжаргал 2024 чылда губернаторнуң албан-дужаалынга соңгуткан соонда Тыва Республикага бир дугаар кээп турары бо.
Тыва Республика Моолдуң Увс аймак-биле садыг болгаш хандырылга, көдээ ажыл-агый, бүдүрүлге, транспорт, орук ажыл-агыйы, харылзаа, бойдус ажыглалы, өөредилге, кадык камгалалы, культура, спорт болгаш туризм адырының талазы-биле кады ажылдажылгазы 2022 чылдан тура эгелээн. Ол хүн чарган керээ ажыктыг кады ажылдажылганың уланчызы деп көрүп турар, база ийи таланың удур-дедир харылзаазынга хоойлу-дүрүм үндезини болур. Ол ышкаш садыг-экономика, эртем-техника, социал-гуманитарлыг болгаш өске-даа адырларга кады ажылдажылганың кол угланыышкынын тодарадыр керээ болур.
Тываның Баштыңы сөс ап тура, Увс аймактың тургустунганының 100 чылдааны-биле байыр чедиргеш, Улуг Тиилелгениң 80 чылдаанының байырлалында республикага аалдап келгени дээш өөрүп четтиргенин илереткен. Бо төөгүлүг хүн Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында Совет Эвилелинге эвээш эвес деткимчезин көргүзүп турган Моолдуң чурттакчыларынга база кол хүн-дүр дээрзин Владислав Ховалыг демдеглээн. Моол ССРЭ-ге чартык сая чыгыы моол аъттарын дамчытканын база ол сагындырган. Кызыл Шеригниң беш дугаар аът бүрүзү-ле моол аът турган дээрзин шинчилекчилер бадыткап турар. Материалдыг дузадан аңгыда, Моолдан элээн каш сая эки турачылар Кызыл Шеригге каттыжып, тулчуушкуннарга киришкен, совет дээди өөредилге черлеринге өөренип турган моол студентилер Москва хоорайның камгалалынга база киржип турган.
Фашизмге удур тулчуп турган шупту чурттарга Улуг Тиилелгениң юбилейлиг байырлалы эң-не кол хүн дээрзин Владислав Ховалыг демдеглеп тура, Май 9-та Кызылга Тиилелгениң парадынга кызыгаар шериглерин болгаш каайлы ажылдакчыларын киириштирер дугайында шиитпири дээш, Моолдуң удуртулгазынга өөрүп четтиргенин илереткен.
— Бистиң өгбелеривис найыралдың болгаш кады ажылдажылганың кызыгаарын биске өнчү кылдыр арттырып каан. Бистиң чоннарны төөгүзү, амыдыралы, шажын-чүдүлгези болгаш ёзу-чаңчылдары харылзаштырып турар. Экономикадан эгелээш, культура болгаш өөредилгеге чедир аңгы-аңгы адырларга быжыг харылзааларны тударын уламчылап турар бис. Ниити күжениишкинивис-биле ийи регионнуң хөгжүлдезин шынарлыг чаа деңнелче чедирер дээрзинге бүзүреп тур мен — деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.
Владислав Ховалыг моол аалчыларның кичээнгейин делегей чергелиг экономиктиг болгаш транспорт коридорларын тургузар талазы-биле бот-идепкейже, ылаңгыя Моол болгаш барыын Кыдат таварыштыр Төп-Евразия транспорт коридорун хевирлээр талазы-биле Россияның Президентизи Владимир Путинниң даалгаларынче угландырган. Тыва Республика биле Увс аймактың девискээрин таварыштыр ук коридорну тургузар арганы көрүп турар дээрзин дыңнаткан.
Тываның Баштыңы 2026 чылда Кызыл хоорайга эрттирерин планнап турар үшкү делегей чергелиг сарыг шажын шуулганынче дээрги Сэмжидийн Батжаргалды чалаан. Увс аймактың губернатору бодунуң талазындан Тываның Баштыңын бо чылдың июнь айда болур аймактың 100 чылдаан байырлалынче чалаан.
Тываның Чазак бажыңынга болган ужуражылганың төнчүзүнде киржикчилер Кызыл кожуунда эът болбаазырадыр бүдүрүлгениң дериг-херекселиниң техниказын ажылдадырын барып көргеннер.
Көдээ ажыл-агый талазы-биле дуржулгалыг специалист Валентин Енданның төлевилелин регионнуң удуртулгазы деткээн дээрзин Владислав Ховалыг бодунуң блогунга бижээн:
«Бодунуң акша-хөреңгизи-биле мындыг төлевилелди дуржулгалыг специалист Валентин Ендан эгелеп алган. Ооң бүгү ажыл-ижи көдээ ажыл-агый комплекизи-биле харылзаалыг. Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының иштинде (2024 чылга чедир чадазы) бүдүрүлгени деткидивис. Мындыг төлевилелдер тус черниң садыг точкаларынга боттуң бүдүрүлгезиниң продукциязы көвүдээринге дузалаар».
Республиканың удуртукчузунуң чугаазы-биле алырга, ниитизи-биле Тывада 50 ажыг цех малдың бирги болбаазырадылгазын хандырып, колбаса кылыглары болгаш эът полуфабрикаттарын бүдүрүп турар. Моол тала республиканың бүдүрүлгелерин моон соңгаар эът-биле хандырар сонуургалдыг дээрзин ол демдеглээн.
Алдынай СОЯН белеткээн.
Чуруктарны ТР-ниң Чазааның парлалга албанындан алган.
«Шын» №18 2025 чылдың май 15
