Тыва улустуң эрте-бурунгу малчын ажыл-ишчи чуртталгазын уламчылап, чаагай национал ёзу-чаңчылдарын ыдыктыы-биле сагып, мал-маганны хөйү-биле азырап өстүрүп, чонну ак чем, эът, дүк дээш мал продукциязы-биле хандырып чоруур бистиң малчыннарывыстың дүн-хүн чок кадыг-берге ажылын бедии-биле үнелеп, малчыннарывысты чылдың-на Наадым байырлалдарынга алдаржыдып, алгап-йөрээп турар бис.
Тыва Республиканың "Наадым–2024-түң» хүндүлүг киржикчилери, малчын ажыл-иштиң мурнакчыларының аразында Наадымга каш удаа бедик шаңналдарга төлептиг болган кижилер хөй. Оларның аразында Мөңгүн-Тайга кожууннуң ат-алдарлыг малчыннары база бар. 2021 чылдың Наадымынга мөңгүн баштыг Мөңгүн-Тайганың малчыннарының кырынче шаңнал-мактал дээрге дээрден сылдыстар чаап батканы-биле дөмей болган деп болур. Мөген-Бүренниң малчыны, «Наадым–2021-ниң» чемпиону Иргит Эрес-оол Хүлер-оолович көшкүн малчын чоннуң эрте-бурунгу оран-савазы өг, база-ла Мөген-Бүренниң малчыны Артыш Херлииевич Салчак Наадымның бирги чергениң диплому болгаш көжүрүп чоруур чунар-бажың, Тоолайлыгның малчыны Экер-оол Хүлер-оолович Багай-оол Наадымның 2-ги чергениң диплому болгаш хүн батареялары-биле шаңнатканнар.
Оларның бирээзи Эрес-оол Иргит — "Наадым–2023-түң", «Наадым–2024-түң» чемпиону.
Алдарлыг малчын Эрес-оол Хүлер-ооловичиниң дугайында «Мөген-Бүрен» көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезин хөй чылдарда удуртуп келген Өшкү-Саар Ооржактың материалын номчукчуларга бараалгаттывыс.
САЛГАЛ ДАМЧААН МАЛЧЫН
Мөңгүн-Тайга кожууннуң Шегетей деп черде эрес-кежээ сарлык кадарчызы Эрес-оол Иргитти танывас, билбес кижи ховар. Ол салгал дамчаан малчын. Ооң кырган-ачазы Михаил Көже алдарлыг сарлык кадарчызы, “Ленин” ордениниң эдилекчизи, ол ышкаш ада-иези Бора-кыс, Хүлер-оол Иргиттер ол-ла Шегетейниң алдарлыг малчыннары чораан.
Эрес-оол Иргит 16 харлыындан эгелеп ада-иезинге дузалажып, малчыннап эгелээнден бээр ам дөртен хире чыл эрткен. Күрүнениң малын кадарып келген үезинде кезээде бедик көргүзүглерни чедип ап келген. Эртенгиниң 6.00 шакта хойну одарже үндүргеш, орай кежээ киирип келир, чымыштыг мал ажылынга бердинген, ёзулуг эрес-кежээ малчын.
Чыл санында элээди оглу-биле кады муң ажыг хоюн кыргааш, 800 килограмм чедир дүктү күрүнеге дужаап турар. Бир чамдыкта, тергиин малчын Эрес-оол Иргиттиң дугайында бодап олургаш, шупту малчыннар мындыг эрес-кежээ болгаш бедик көргүзүглерлиг турган болза деп бодап келиримге, ала-чайгаар дараазында одуруглар төрүттүнүп келди:
Эрес-кежээ Эрес-оолга
Чалгаа-шүшпең чамдык эрлер
Эгин чедир деңнешпес-даа,
Човаанындан сотка орар.
Өөнүң ишти Кызылче эмчилеп азы каш хонук ырадыр чер чорупканда, сарлыктарын боду саап алыр. Малчыннап ажылдап чорууру күрүне бүдүрүлгезинге келгеш, кажан-даа чарбыттынып, айбыланып олурбас, бүгү ажылдарны боду кылып алыр.
Хой, сарлык малдаарындан аңгыда, Эрес-оол Иргит Кызыл-Хая сумузу, Мөңгүн-Тайга кожууну болгаш республика чергелиг чадаг чарыштарның доктаамал киржикчизи. Ол Бай-Тайга, Мөңгүн-Тайга кожууннар болгаш Кызыл — Чедер аразынга эртип турган чадаг чарыш маргылдааларынга I, II, III шаңналдыг черлерни чаалап ап чораан
.
«Мөген-Бүрен» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгезиниң девискээринде Шегетей деп черде эрес-кежээ малчын болгаш сарлык кадарчызы Эрес-оол Иргиттиң дугайында өскелерге үлегер-чижек болур дээрзинге идегээш, бижидим.
Аалдың адаа аяң черде
Анай, хою, хураганы чапты берген.
Түмен малын хайгаарап каап,
Түрлүг Эрес чоргаар, таваар чортуп чору!
Өшкү-Саар ООРЖАК,
Тыва Республика ордениниң эдилекчизи, «Тываның чонунуң чоргааралы» шаңналдың лауреады, Тываның болгаш Россияның көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы.
"Шын" №53 2024 чылдың июль 17
