2025 чылда Тываның Чазаа оруктарның шынарын экижидер талазы-биле канчаар-даа аажок улуг ажылды кылган. Ниитизи-биле 150 ажыг километр регионалдыг болгаш тус черниң оруктарын септээн. Ол дээрге 2024 чылга деңнээрге, 27 хуу хөй.
“Чуртталганың инфраструктуразы” төлевилел-биле 61 км орукту асфальтылаан, ол ышкаш Хандагайты – Мугур-Аксы аразында 14 км орукту регионнуң төөгүзүнде бир дугаар септээн.
Ол ышкаш кожууннарда, суурларда ниитизи-биле 17 км хире хемчээлдиг оруктарга септелге ажылдарын кылган. Олар школалар, уруглар садтары, эмнелге черлери дээн ышкаш социал объектилерже баар эптиг оруктарны тургускан, ол ышкаш суурларның девискээрлерин сайзырадырынга дөгүм болган.
Орук шимчээшкининиң дүрүмнерин хажытканын чурукка болгаш видеога тырттырар 7 комплексти немей тургускан. Оларның саны ам ниитизи-биле 81 четкен. Шак ындыг херекселдер орук озал-ондактарын эвээжедиринге болгаш чолаачыларны чурумчударынга дузалыг. Ол ышкаш автомобильдерниң шимчээшкинин оожургадыр кылымал орук доскуулдарын айыылдыг болгу дег оруктарга салган. Эрги орук шывыгларын солуп, автобус доктаамнарында пассажирлер чаглактаныр черлерни салган, немелде светофорларны тургузуп, чадаг кижилер кежер эптиг оруктарны кылган. Кудумчуларның чырыынче болгаш тротуарлар чаартырынче онза кичээнгейни угландырган.
Кижи бүрүзүнге оруктар айыыл чок, эптиг, бүзүрелдиг болзун дээш, шак бо ажылдарны кылып чорудуп турар. Республиканың чурттакчыларының болгаш бүдүрүкчүлериниң хереглелдеринге даянып, транспорт инфраструктуразын ам-даа улаштыр хөгжүдерин ТР-ниң Орук-транспорт яамызы дыңнаткан.
Ол ышкаш республиканың ыраккы кожууннарынче кирер автомобиль оруктарының байдалын чогуур негелделерге дүүштүр кылыры Чазактың 2026 чылда уламчылаар кол сорулгаларының бирээзи болуп артар. Бояровка – Тоора-Хем, Хандагайты – Мугур-Аксы, Хандагайты – Ак-Чыраа аразында оруктар дээш ниитизи-биле 50 ажыг километрниң септелгезин уламчылаар. Орук тудуунуң ажылдары чылый бээрге, апрель айда катап база эгелээр.
Кызыл — Эрзин – Моол-биле кызыгаар
“Амыдырал инфраструктуразы” национал төлевилелдиң боттандырылгазы-биле республиканың оруктарын чаартыр ажылдар доозулган. Оларның аразында Кызыл – Эрзин – Моол-биле кызыгаар орук тудуунуң чугула чадаларының кайы хире чоруп турарын ТР-ниң Орук-транспорт яамызы дыңнаткан.
Чугула чедиишкиннер аразынче дараазында ажылдар кирип турар. Орук турум, быжыг болзун дээш, демир-бетондан кылган плиткалар-биле кыдыгларын быжыглаан. Орукту катап тургузар, ооң шывыгларын септээр, кырын дескилээр болгаш быжыглаар ажылдарны чоруткан. Ниитизи-биле чоруттунган септелге ажылдарының шынары бадылаттынган күрүне стандарттарынга дүгжүп турар. 2024 чылдан тура 5 км орукту, ооң иштинде бо чылын 3 километрни септээн.
Орук ажылдарында чедиишкиннер салдынган сорулгаларга дүгжүп турары өөрүнчүг. Амгы үеде нормативтерге дүгжүп турар регионалдыг оруктарның септелгези доктааттынган көргүзүглерден 1,5-2 хуу ажа берген. Национал төлевилелдер боттандырылгазы-биле негелделер ёзугаар чогуур байдалдарже киирген оруктарның хемчээлин 24,7 км ажыр күүседипкен.
Республиканың чурттакчыларынга айыыл чок болгаш таарымчалыг байдалды тургузары-биле ажылдар уламчылап турар. Национал төлевилелдерниң чедиишкинниг боттанылгазының ачызында аай-дедир аргыштырылганың болгаш туризмниң көвүдеп турарын шыдажыптар амгы үениң таарымчалыг оруктары чоннуң амыдыралынга ажыктыг болур.
Үстүнде адаттынган хемчеглер регионнуң келир үеде хөгжүлдезинге дөгүм болуп, республиканың орук инфраструктуразын амгы үеге дүүштүр бүзүрелдиг кылып турар.
Чыжыргана СААЯ.
Чурукту Орук-транспорт яамызындан алган.
“Шын” №49 2025 чылдың декабрь 18
