Өнчү-хөреӊги дугайында 15 кол айтырыг

2023 чылда Росреестр албаны тургустунганындан бээр 15 чыл оюн демдеглээр. «Федералдыг күрүне бүрүткели, кадастр болгаш картография албаныныӊ дугайында» Россия Федерациязыныӊ Президентизиниӊ Чарлыы 2008 чылдыӊ декабрь 25-те үнген.

Кижи бодунуӊ чурттап олурар бажыӊын, квартиразын, черин, гаражын – ниити шимчевес өнчү-хөреӊгизин хуужудуп, ооӊ ээзи деп эрге-ажыын күрүнеге бүрүткедир амгы үениӊ системазын үндезилеп тургускан хоойлу бо чылын 25 харлаар.

Чер болгаш бажыӊ документилерин шын кылдыртыры, шимчевес өнчү-хөреӊгиниӊ учет-бүрүткел системазында чаа-чаа чүүлдерни хөй улус билип алыксап турар. Ынчангаш Тыва Республикада Росреестр эргелелиниӊ удуртукчузунуӊ оралакчызы Елена Белявская-биле ужуражып чугаалаштывыс.

– Республикада шимчевес өнчү-хөреӊгиниӊ шуптузун 25 чыл дургузунда учетта киир бижээн болур. Ынчаарга Тывада шимчевес өнчү-хөреӊги объектилериниӊ сан-түӊү чеже ирги, Елена Викторовна?

– Республикада шимчевес өнчү-хөреӊгиниӊ шуптузун амдыызында Росреестр учедунда киирбээн-дир ийин. Эргелел бо ажылды кылып чорудар дээш, тус черниӊ бот-башкарылга органнары-биле сырый харылзаалыг ажылдап турар. 2023 чылдыӊ эгезинде шимчевес өнчү-хөреӊги учедунда 25793 объект турган. Ооӊ иштинде чер участо- гу – 125058, капиталдыг тудуг объектилери – 132876.

– Чер участогун болгаш бажыӊын бүрүткедип, документилерин улус идепкейлии-биле кылдыртып турар бе?

– Амгы үеде Тыва Республиканыӊ девискээринде 500 муӊ хире шимчевес өнчү-хөреӊги объектилерин Күрүнениӊ чаӊгыс аай шимчевес өнчү-хөреӊги даӊзызында (ЕГРН) бүрүткээн. 2022 чылда учет-бүрүткел кылырыныӊ дугайында 41 442 шиитпирни Эргелелдиӊ бүрүткел кылыр специалистери хүлээп алган. 2021 чыл-биле деӊнээрге, бүрүткеттирген объектилер 11 хуу көвей болган. Чижээ, 2022 чылда 7,5 муӊ хуу чурттаар оран-саваны, 19 муӊ ажыг хуу чер участоктарыныӊ эргелиг ээзи деп документизин улус кылдырып алган.

– Кызыл хоорайныӊ девискээринде хөй квартиралыг бажыӊнарны элээн тудуп турар болгай. Росреестр шак ол объектилер-биле канчаар ажылдап турар ирги?

– Шынап-ла, бо сөөлгү 10 чылда Кызыл хоорайга хөй квартиралыг үлүглүг тудугларныӊ чаа керээлерин Эргелел 2022 чылда бир дугаар бүрүткээн. Шупту бүрүткеттинген керээлерниӊ саны ̶ 266. Ол документилерниӊ шуптузун электроннуг хевирге чорудуп турганын онзалап демдеглээри чугула.

– Силерниӊ ведомствоӊарга күрүне ачы-дузазын электроннуг хевирде канчаар чорудуп турар ирги? Кандыг документилерни электроннуг хевирге кылдырып ап болурул?

– Росреестрниӊ мурнады кылыр ажылдарыныӊ бирээзи – чурагайжыдылга. Тывада Росреестр Эргелели үе-биле деӊге базып, учет-бүрүткел документилерин электроннуг хевирге хүлээп ап турар. Статистика-биле алыр болза, кадастр учеду болгаш шимчевес өнчү-хөреӊги бүрүткелин кылдырар талазы-биле күрүне ачы-дузазыныӊ 60 хуузун электроннуг хевирде кылып берип турар. 2022 чылдыӊ төнчүзүнде электроннуг ипотека бүрүткели 68 хуу болган, үлүглүг тудугга киржирин дугурушкан электроннуг керээлери 100 хуу четкен. Росреестрден чонга ачы-дуза чедирер хандырылгаларныӊ көвей кезиин Госуслуга порталынче шилчиткен.

– Чер участогун, бажыӊны кадастр учедунга киирип, бүрүткедир документилерни кайы хире хуусаада кылып бээрил?

– «Шимчевес өнчү-хөреӊгиниӊ күрүне бүрүткелиниӊ дугайында» Федералдыг хоойлуга киирген эдилгелери 2022 чылдыӊ май айда күш кирген. Ынчангаш «амыдырал өнчүзү», ылавылаарга, хуу бажыӊ, тарып өстүрүп алган садында тудуп алган бажыӊы, дузалал ажыл-агыйыныӊ тудуглары, гараж болгаш оларныӊ турар чер участоктарыныӊ документилерин кыска хуусаада кылдыртып ап болур. Шак ындыг объектилерниӊ электроннуг хевирге дужааган документилерин – үш хүн, саазын кырында дужааган документилерин беш хүн дургузунда кылып бээр.

Шимчевес өнчү-хөреӊги ээзиниӊ эрге-ажыын бүрүткээр болгаш кадастр учедунуӊ документилерин үш хүн иштинде кылып бээр, а электроннуг ипотека документилерин 24 шак хире үе дургузунда бүрүткеп турар.

– Өске хоорайда турар бажыӊ, квартираны садыглажыр документилерни маӊаа кылдырып ап болур бе?

– Росреестрге бүрүткедип кылдырар ужурлуг документилерниӊ шуптузун «Мээӊ документилерим» деп офиске дужаап болур. 2017 чылдыӊ январь 1-ден эгелээш, бо үеге чедир чурттуӊ кайы-даа регионунда турар шимчевес өнчү-хөреӊгиниӊ документизин ол офис таварыштыр кылып турар.

– Хуу өнчү-хөреӊгиниӊ ээзи деп күрүнеге бүрүткедип алганын кандыг документ-биле бадыткаар ирги?

– Шимчевес өнчү-хөреӊгизин күрүнеге бүрүткедип алганыныӊ соонда, ЕГРН – Күрүнениӊ чаӊгыс аай шимчевес өнчү-хөреӊги даӊзызындан ушта бижилгени (выписка) бээр. Ында хуу чер участогунуӊ болгаш оран-саваныӊ азы шимчевес объектиниӊ турар адрези, шөлүнүӊ хемчээли дээш кол медээлерни болгаш ооӊ ээзиниӊ дугайында медээлерни бижээн болур.

Бир эвес онлайн таварыштыр билдириишкин киирген болза, ЕГРН-ниӊ ушта бижилгезин электроннуг хол үжүү-биле бадыткаан электроннуг документ хевиринге чорудуп бээр. Ол силерниӊ электроннуг почтаӊарга кээр.

Бир эвес билдириишкинни бодуӊар «Мээӊ документилерим» деп офиске дужааган болзуӊарза, саазын документилерни силерниӊ бодуӊарга бээр.

(Уланчылыг).
/ Рада ДЕМЧИК.