1978 чылда Шекпээр ортумак школазын дооскан өөреникчилер школаның төөгүзүнде балалбас исти арттырган. Өөредип чораан башкылары оларга чоргаарланып, быжыг найыралдыын демдеглээр турганнар.
Клазының башкылары Тамара Окпан-ооловна Куулар, Клара Көк-ооловна Ооржак өөреникчилери-биле чоок эштери ышкаш быжыг харылзаалыг, бүгү-ле чүүлдерге деңге киржип чорааны доозукчуларының төлептиг кижилер болурунга улуг идигни берген.
Өөредип чораан башкыларын кезээде чылыг сактыышкыннар-биле чугаалажып чоруурлар. Төөгү башкызы Шилов Чадамбаевичиниң кичээл үезинде солун тайылбырын канчап уттур боор. Сан башкызы Тамара Достай-ооловна Ооржакты «Эртемнерниң кадыны» деп ойзу чараштыр адап чорааны кончуг шын. Сан кичээлинде бүдүн класс улуг сонуургал-биле башкызының тайылбырын дыңнап, хөйнү билип алганы амыдыралда чугула болган. Башкызы Т.Д. Ооржактың эки билиг бергени-биле бо доозукчуларның хөй кезии физика, математика башкылары, саң-хөө ажылдакчылары болганы чоргааранчыг.
1978 чылда дооскан өөреникчилерден эртем чок кижи-даа чок болган дизе, частырыг чок. Оларның аразында кымны чок дээр, янзы-бүрү шаңнал-макталдарның, хөрек демдектериниң эдилекчилери «Күш-ажылдың хоочуну» деп атты төлептиг эдилеп чоруурлар.
Бо доозукчуларның бир онзагай чүүлү 12 чаңгыс классчы өг-бүле тудуп, чаңгыс хүн кудазын эрттиргени кайгамчыктыг солун болган. Бо өг-бүлелерниң аразындан 2 өг-бүле «Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук» деп атка төлептиг болган.
Шекпээр ортумак школазын 1978 чылда дооскан өөреникчилерге чоргаарланмас аргавыс чок. Ынчангаш бо доозукчуларга школа дооскандан бээр 45 чыл оюн таварыштыр байыр чедирбишаан, ам-даа эп-найыралдыг эдержип, дооскан чылдарын демдеглеп чоруурун күзээр-дир бис.
Алида МОНГУШ,
1987 чылдың доозукчузу.
Шекпээривис школазынга…
Бир муң тос чүс алдан сес чыл, сентябрьда
Бичиивисте Шекпээривис школазынга,
Бирги класстың эжиин ажыткаштың,
Бижииргежип, шала пөрүк кайгаштывыс.
Бирги башкы ээлдек, эргим хүлээп алды,
Билиглерниң оранынче чедип киирди.
Үжүглелдиң чажыттарын шиңгээттивис –
Үжүк танып, номчуп, бижип өөрендивис.
Он-на салаа дөгерези кочуш дээрге,
Ончалаан дег, базып-санаар чаптанчыг бис.
Саннар түңү оон ыңай көвүдээрге,
Санаар-ыяштар кадып, казыыр ышкажык бис.
Орус дылдың кичээлдерин ол-ла башкы
Орук айтыр сылдыс ышкаш башкылады.
Ону хандыр билиривис чепсек болду –
Ораннарже эзирлер дег ужуктурду.
Тыва дылда кандыг байлак барын база
Тывызыктар тыптыргаштың ажыткан-даа:
Чечен тоолдан, үлегерлиг домактардан
Чемгергештиң, сеткиливис тоттуруп каан.
Бойдус-биле кижи хинни тудуш дээрзин,
Бо-ла башкы чилигже киир угааткан ийин.
Чурумалдыг каазынга ынакшытты –
Чуртталганың дүрүмнерин айыткады.
Бир муң тос чүс чеден сес чыл– сөөлгү коңга
Бистен ушчок чаңгы болуп талыйза-даа,
Сагыштарда кыңгырткайнып дагжавышаан,
Сактыышкынче өйлеп-өйлеп кыйгырбышаан.
Дөртен беш чыл нүүрүнде найыралды
Дөгеревис сырый тудуп, шынзыктырды.
Арай эрте мөңге удаан өөрлер безин
Аравыста кады хевээр арткан ийин.
Өөвүс ышкаш школавыстың, башкыларның
Өртээ турбас кежиин дедир чандыргаштың;
Улус-чонга хоомай диртип көрбедивис –
Улуг үүле бүдүржүр дээш, демнештивис.
Тенек, дөспес чашкы шаавыс кай-даа барбаан,
Терең Хемчик шапкын суунда артып калган.
Кушталдырып, хииктелдирген чалыы үе
Кудук-чайык халыын хевээр чүректерде.
"Шын" №38 2023 чылдың май 27
