Таңды кожууннуң Владимировка суурнуң чоогунга аргаарыгга 3 өрт хып үнгеш, 200 га девискээрге калбарып өрттенип, суурну хөме ап келген.
Улуг өрттү болгаш ооң айыылын чок кылырынче Онза байдалдар яамызының 39 тускай машина-техникалыг 181 ажылдакчылары үнген. Олар суурже өрттенип кирер деп барган өрт-биле демисежип эгелээннер. Тускай техниканы ажыглап, суур биле өрттерниң аразынга өртке удур камгалал дилиндекти дүрген чардырып чоруткан. Онза байдалдар яамызының өртке удур дайынчылары болгаш оларның дузалакчылары эки турачы өрт дружиназының кежигүннери Владимировка суурже хып кирер деп барган өрттү өжүрүп турганнар.
Ол үеде Таңды кожууннуң болгаш Владимировка суму чагыргазының ажылдакчылары өрттен камгалал ажылдарынга 456 кижини эвилелдеп, 119 машина-техника аймаан хаара туткан. Суурда 236 чуртталга бажыңын, социал ужур-дузалыг 6 албан черин өрттен камгалаар ажылдарны организастаан. Ээн калган бажыңнарның эт-севин оорларның үптээр чоруун болдурбазы-биле, полиция ажылдакчылары камгалалга алган. Өрт айыылы диргелип келген девискээрден ниитизи-биле 931 чурттакчыны, оларның аразында 310 бичии ажы-төлдү дестирип үндүрген. Суурнуң чурттакчыларының мал-маганын өрт чок девискээрже үндүр сүрүп, оларның кададын организастаан. Өрттенип кемдээн кижилерге эмчилер медицина дузазын өй-шаанда чедирген, оларны өрт айыылы чок черже аппарган.
Онза байдалдар яамызының ажылдакчыларының, тус черниң чурттакчы чонунуң ындыг демниг чоруунуң ачызында арга-арыгдан дамчып келген өрттен Владимировка суурнуң өрттенип каарын болдурбаан. Ынчалза-даа 10 бажың өрттенген, 15 кижи өрттенип кемдээн, 4 кижи өрттенип өлген...
Мындыг янзылыг сценарий-биле өрт айыылынга удур өөредилгени республиканың Онза байдалдар яамызы, Таңды кожуун болгаш Владимировка суму чагыргалары, тус черде албан черлери болгаш иштики херектер органнары чоокта чаа эрттиргеннер. Өөредилгениң кандыг эрткенин шыңгыы түңнеп чугаалашкаш, кайы-бир чурттакчылыг черге өрт айыылы тургустунуп кээр байдалга канчаар демниг хөделип демисежириниң аргаларын сайгарып көрген.
Өрт айыылынга удур Таңды кожууннуң Владимировка сумуга эрткен өөредилгениң сценарийинде ышкаш байдал Улуг-Хем кожууннуң Арыскан сумуга апрель айның баштайгы хүннеринде болган деп болур. Бо суурнуң чоогунда ховуда кургаг оът-сиген апрель 2-де өрттенгеш, улам өөскээш, суурдан ырак эвесте хөөрнүң девискээринче хып кирген. Ооң уржуунда элээн каш чевеглерниң херимнери өрттенип калган.
Бо чазын Сибирьниң мурнуу талакы девискээринге агаар-бойдус элээн изиг болурун синоптиктер дыңнадып турар. Эң ылаңгыя Алтай Республика биле Тыва Республиканың девискээринге өрттер удаа-дараа хып үнер чадавас деп сагындырыглар бар. Апрель айда республиканың девискээринге агаар-бойдус чылыг эвес, чер өл-шык хевээр-даа болза, Чаа-Хөл, Улуг-Хем, Каа-Хем кожууннарга элээн каш өрттер хып үнгүлээнин республикада Онза байдалдар яамызы дыңнаткан. Ниитизи-биле 23 хову өрттерин өжүрген. Оларның хып үнүп турарының кол чылдагааны кижилерниң от-биле оваарымча чогу азы сиген шөлдеринде эрткен чылгы кургаг сигенни өжегерээн өрттедипкени.
Апрель 5-тен эгелеп Тываның девискээринге өрттерниң айыылдыг үезин республиканың Чазаа чарлаан. Өрттер өжүрериниң машина-техниказын, Онза байдалдар яамызының болгаш өрттерге удур албан черлериниң ажылдакчыларын белениниң байдалынче шилчидер айтыышкынны Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг берген.
Арга-ыяш-биле кызыгаарлашкак девискээрге черни арендага алган юридиктиг болгаш хуу кижилерниң өртке удур харыысалгазын база улгаттырып турар. Бир эвес оларның ээлеп турар черинден өрт ховуларже азы арга-ыяш девискээринге өөскүп өрттенир болза, чер ээлеринге административтиг, харын-даа кеземче херээн онаап болур.
Чаңгыс аай план ёзугаар өрттерни өжүреринге 656 ажылдакчыны болгаш 200 санныг техника аймаан хаара тудар. Өрттер айыылынга удур баш бурунгаар хемчеглерге болгаш өрттерни өжүреринге Тываның арга-ыяш ажыл-агыйының ажылдакчылары, «Авиалесоохрана» күрүнениң автономнуг албан чериниң 64 парашютистери, республикада агаар-бойдустуң камгалалдыг девискээрлерде заповедниктерниң, хамааты камгалалының болгаш онза байдалдар албан черлериниң, кожууннарның болгаш сумуларның администрацияларының ажылдакчылары киржир.
Өрттен камгалалдың 654 узун дурттуг эрги чер дилиндектерин чаартыр, 367 километр узун дурттуг чаа чер дилиндектерни немей чардырар, арга-арыгларга 10 километр узун дурттуг эрги камгалал дилиндектерде чаа өзүмнерни кезип арыглаар, 10 километр чаа камгалал дилиндектерни аштап тургузуп, ында ыяштарны кезип арыглаар. Өрттер өжүрер машина-техникага хемнерден суг узуп алырының 11 километр эрги оруктарын аштаар, 11 километр чаа оруктарны кылыр. Өрттер хып үнүп болур черлерже 134 километр эрги автоорукту аштаар, 73 километр чаа автоорукту тудар.
Арга-ыяш девискээрин хайгаараар сорулга-биле 2154 километр узун дурттуг чер кырының 17 маршруттарын, 2372 километр узун дурттуг агаар маршруттарын ажылдап кылган.
Республиканың девискээринге арга-ыяш өрттеринге удур баш бурунгаар ап чорудар хемчеглерни боттандырарынга федералдыг бюджеттен Тывага 277,5 миллион рубльди 2022 чылда тускайлап берген.
Шаңгыр-оол Моңгуш.
