Шагаан-Арыг хоорайның 135 чыл база Улуг-Хем кожууннуң тургустунганының 100 чылдаанының бүдүүзүнде аңаа улуг орук-транспорт озал-ондаа болган – “ГАЗ” биле “Хонда” автомашиналар үскүлешкен. Ооң түңнелинде 5 кижи өлген, ийи кижи бертинген. Мооң ужун юбилейлиг байыр-найырны эрттирериниң хуусаазын чылдырган.
Бо озал-ондак болуп турар хүнде Тываның Баштыңы В. Ховалыг чон-биле дорт эфирни эрттирип, орук-транспорт озал-ондактары-биле холбашкан айтырыгны база ооң үезинде сайгарып чугаалажып турган кадында, сентябрь 7-де, коргунчуг орук озал-ондаа болган. Аңаа холбаштыр В. Ховалыг кажыыдалын илередип, мындыг медеглелди улус-чонга чедирген:
“Улуг-Хем кожуунга болган озал-ондактың киржикчилерин ылавылап тодараттывыс. Машина-балгат мунуп чорааннарның бирээзи ТР-ниң Арга-арыг ажыл-агый яамызынга чагыртыр “Авиа арга-арыг камгалалы” деп күрүнениң албан чериниң чолаачызы болган. Полицияның бергени баш бурунгааргы медээ-дыңнадыындан алырга, ажыл-албанга хамааржыр машинаны башкарып чораан чолаачы шыырак эзирик болган. Мындыг чүүл тоомча чок чоруктуң түңнелинде база ажыл-албанга күш-ажылчы сагылга-чурумнуң чогундан болган. Руль артынга арагалаашкын-биле чаныш-сыныш чок демиселди чорудуп турар үевисте ол дээрге окта таарышпас чүүл-дүр.
Мооң-биле холбаштыр харыылап турар албан черинде корум-чурумну болгаш контрольду хандырып шыдаваан арга-арыг ажыл-агыйының сайыдын болгаш “Авиа арга-арыг камгалалы” деп күрүнениң албан чериниң удуртукчузун ээлеп турганы албан-дужаалындан хостаар деп шиитпирге келдим.
Тургустунган чазак комиссиязы божуу-далаш хүлээлгелерни күүседип турар албан черлеринде албанның хыналдаларын чорудуп эгелей берген.
Эзирик чолаачының хайындан Чөөн-Хемчиктен бүдүн өг-бүле когараан. Өг-бүлениң авазы Элдиг-Хем школазынга төрээн дыл башкылап, а ачазы аар-саар ажылчын болуп ажылдап турган. Оглу студент турган. Олардан аңгыда, машинага кырган-авазы база ол өг-бүлениң төрели херээжен кижи чораан. Бажыңга артып калган ийиги класста хеймер оглу-биле психологтар ажылдап турарлар. Карак чивеш аразында ажы-төл өскүс арткан. ТР-ниң Чазааның социал кезээ Чөөн-Хемчик кожууннуң чагырга чери-биле кады орнукшудулга организациязынга киржип, документилер долдурар, акша-көпеек үндүрүп бээриниң айтырыгларын шиитпирлеп турар. Бүдүн Чөөн-Хемчик кожуунга хай-халапты өөренип көргеш, кожуун деңнелдиг кажыыдалды чарлаарының дугайында тус черниң чагыргаларының шиитпирин деткидим.
Кижи когаралдыг улуг орук-транспорт озал-ондактарының дугайында дыңнааш, бүдүн республика серт кыннып турар. Ынчалзажок оларның дугайында удатпаанда уттуп алыр бис, а оруктарда хажыдыышкыннар уламчылавышаан” — деп, Тываның Баштыңы интернет четкизинде бодунуң арынынга бижээн.
А. ХЕРТЕК белеткээн
«Шын» №67 2023 чылдың сентябрь 9