Тыва өгде ожук азы суугу кол черни ээлеп турар. Отка тыва кижи чүдүп чораан. Күс дүжүп, башкы хар чааптарга, одун ыяап-ла чемгерер чорааннар. Ол өг-бүлениң бүдүн-бүрүн, аас-кежиктиг, олча-омактыг, оолдуг-кыстыг болурунуң магадылалы-дыр. Ындыг өг быжыг камгалалдыг болур.
Одун дагывас, чемгербес, хүндүлевес улусту "ынчанмас чоор" дээр ужурлуг. Чүге дээрге бир караң көрнүр кижи чорук чорааш, бир өгге хонуп алыр дээш кире берген. Көрүп олурарга, ол өгнүң одунуң ээзи арган-сөөк, шимчээрге, сөөктери каңгырткайнып турар болган дээр. Ол өгде кандыг-даа камгалал чок. Удавас оду өжүп, коданы карарар деп барганын эскерген.
Отче хыл (баш дүгү) октавас, ыяштың шиш бажын отче көрүндүр одавас, ынчанмас. Чүге дээрге от ээзи хөлчок хомудаар, кижи караа согурартып, дежип кааптың дээр чүве-дир. Отче дүкпүрбес — от бужартай бээр.
Кыпсып каан от сыыгайнып, дагжай бээр болза, ынаар суг кутпас, ынчанмас. Чүге дээрге от чоокта чемгертинмээн хомудалын илередип турары ол дээр. Улуг улус ону эскерип кааш, кончуг дүрген үс, саржаг, далган-биле чемгериптер чораан.
Бир эвес суугу иштинде көс кожая берген олурар болза, ону ужур итпес, суг кутпас, ынчанмас. Чүге дээрге аалчы чоруп олурары ол дээр.
Шаанда бир мындыг болуушкун болган дээр. Хойтпак тип турган кижи ындыг көстү кыскажы-биле кыскаш, чылапча суунче супкан. Таптыг-ла ол өйде үрде көрүшпээн, акызынче аалдап кел чыткан чаңгыс кыс дуңмазы хем суунга ага берген дижир. Чүү-даа чүве ужурлуг дээни ол.
Валентина МОНГУШ.
“Шын” №94 2023 чылдың декабрь 9