Сөөлгү чылдарда Тывага чаш болгаш элээди ажы-төлдүң озал-ондакка, харын-даа мырыңай өлүм-чидимге таваржыры көвүдей бергенин Иштики херектер органнарының ажылдакчылары болгаш эмчилер дүвүрел-биле демдеглеп турарлар. 2024 чылда Кызыл хоорайда хөй квартиралыг чуртталга бажыңының үшкү каъдында соңгадан бир ажыг харлыг бичии уруг черже уштунуп барып дүшкеш, эмнелгеге чок болган. Ак-Довурак хоорайга база шак ындыг таварылга болган — 2 харлыг чаш төл дөрткү каъттың соңгазындан уштунуп барып дүшкен. Кайы-даа таварылгада чаш ажы-төлдүң ада-иелери болгаш чоок төрелдери буруулуг – олар уруг-дарыгны кичээнгейлиг карактаваан болган.
Элээди назы-харлыг оолдар, уругларның автотранспорт башкарып чорааш, озал-ондакка таваржыры база көвүдээн. Август 26-да Таңды кожууннуң Дүрген суурнуң Шоссейная кудумчузунга 15 харлыг оол мотоцикл мунуп чорааш, орукче үне маңнап келген ытты бастыргаш, боду мотоциклден аңдарылгаш, кемдээн. Оолду Бай-Хаактың эмнелгезинге аппарып чыттырган.
Оглунуң мотоцикл башкарар эргези чок-даа болза, ада-иези мотоциклди чоокта чаа садып бергени истелге үезинде билдинген. Оолдуң ада-иези бо озал-ондак дээш хоойлу-дүрүм ёзугаар кеземчени чүктээр ужурлуг.
Чаа-Хөл кожууннуң Ак-Туруг суурнуң Тей-Адаа кудумчуга 15 харлыг элээди уруг автомашиналыг халдып чорааш, бичии оолду таварткан уржуунда ол аар кемдеп-кергээн.
Моторлуг чадаг-тергелер, мотоциклдерни ада-иелер элээди ажы-төлүнге садып берип, чиик автомашиналарны башкарарын чөпшээреп, оларның айыыл чок чоруунче сагыш салбайн барганындан, элээди оолдар, уруглар озал-ондакка кемдеп, чамдык таварылгаларда бертик-межел инвалид кижилер бооп артып турарлар.
Күрүнениң автотранспорт инспекциязының ажылдакчылары элээди оолдар, уруглар авто-мототранспорт аймаа башкарар чорукту болдурбас дээш шудургу ажылдап турза-даа, чиик транспорттуң янзы-бүрү хевирлерин садары көвүдеп, оларны эдилээриниң болгаш башкарарының хоойлу-дүрүм ёзугаар негелделерни ада-иелер шыңгыы сагывайн турарындан ажы-төлдүң автотранспорт озал-ондаанга таваржыры, кемдеп-кергээри эвээжевейн турар.
Чолаачы ада-иелер уруг-дарыының автотранспортка айыыл чогунче шыңгыы сагыш салбаанындан чаш ажы-төл автотранспорт озал-ондактарынга кемдеп турар. Автотранспортка айыыл чок чоруктуң негелделери ёзугаар чолаачылар чаш ажы-төлдү камгалал сандайларга олуртуп алыр, элээди уруг-дарыгны тускай камгалал дериг-херекселдер-биле быжыглап алыр ужурлуг. Айыыл чок чоруктуң бо негелделерин сагываанындан автотранспорт озал-ондаанга ажы-төл кемдээр таварылгалар уламчылавышаан.
Чаа өөредилге чылы эгелээрге, хөй ада-иелер ажы-төлүн школаларга автомашинага аппарып чедирер болгай. Ооң-биле холбаштыр Күрүнениң автотранспорт инспекциязының ажылдакчылары чолаачы ада-иелерге автотранспортка бичии пассажирлерниң камгалал дериг-херекселдерин садып алырын сүмелеп турарлар.
Чаа өөредилге чылынга өөреникчи уруг-дарыгны белеткеп тура, оларның айыыл чок чоруунче улуг кичээнгейни салырынче Күрүнениң автотранспорт инспекциязының ажылдакчылары ада-иелерниң кичээнгейин угландырып турар. Чырыкта-даа, караңгыда-даа ырактан чайынналып көстүр аянныг чараш демдектерни саткаш, өөреникчилерниң хептеринге чыпшыр даарап бээри, оларның кудумчуларга айыыл чок чоруурунга дузалыг. Ындыг чайынналчак демдектерни чолаачылар ырактан-на эскерип каар.
Оруктарга болгаш кудумчуларга оваарымчалыг чоруурунуң аргалары кажан-даа өскерилбес. Ада-иелер школачы үезинде оларны сагып чораан, а боттарының өөреникчи ажы-төлүнге ол аргаларны тайылбырлап, айтып бээри чугула. Чижээлээрге, светофорнуң ногаан чырыы хып кээрге – кудумчуну кежер, кызыл өң чырып кээрге – доктаай бээр. Бажыңдан школаже эң айыыл чок орукту дилеп тыпкаш, ында кандыг светофорлар, орук шимчээшкининиң демдектери барын айтып берип, бажың биле школа аразынга ажы-төлдү каш катап аай-дедир эдертип, канчаар чоруурунга чаңчыктырары чугула.
Амгы үениң үстүкү класстарының өөреникчилери чадаг-тергелерлиг, электросамокаттарлыг, электромонодугуйларлыг школа биле бажың аразынга чоруксаар. Оруктарга машина-техника көвүдээн бо шагда, аргалыг-ла болза, ол чүүлдү ажы-төлүнге ада-ие чөпшээревезин Күрүнениң автотранспорт инспекциязының ажылдакчылары сүмелеп турар. Кызыл хоорайның Аныяктар парыгынга 14 харлыг оол хөлезилеп алганы электросамокатка дүрген халдып чорааш, чадаг-тергеге үстүргеш, асфальт кырынга кээп дүшкеш, бажы кемдээрге, ону эмнелгеге аппарып чыттырган. Ол-ла Аныяктар парыгынга 17 харлыг уруг 7 харлыг дуңмазы-биле чаңгыс электросамокатка туруп алгаш халдып чорааш, кээп ушкаш, хол-буттары балыглааш, хан төгүлгеш, дүрген эмчи дузазын кыйгыртып, балыгларын шарыдар ужурга таварышкан. Ынчангаш бажың биле школа аразынга электросамокаттарлыг чоруурун өөреникчилерге чөпшээревээни дээре.
Школачы ажы-төл кудумчуларга болгаш оруктарга озал-ондакка таварышпазын дээш, ада-иелер олардан хамааржыр хемчеглерни алыры чугула.
Ш. ЛОПСАН белеткээн.
Чуруктарны интернеттен алган.
“Шын” №67 2024 чылдың сентябрь 4
