Апрель 8-те Кызылга Россияның шериг комиссариаттарының ажылдакчыларының хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчег болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сынаа, Тываның шериг комиссары, подполковник Евгений Терехов, Россияның ИХЯ-ның Тывада миграция айтырыгларының талазы-биле килдис даргазы Виктория Оттол, “Баштайгыларның шимчээшкиннери” төлевилелдиң регионалдыг салбырының удуртукчузу Александр Кардополов болгаш кожууннарда шериг комиссариаттарының хоочуннары, хууда составы, шеригже келдирилге үезинде оолдарның эмчи шинчилгезинде үр чылдарда ажылдап турар эмчилер болгаш өскелер-даа киришкен.
Шериг комиссариаттарының ажылдакчыларының хүнүн РФ-тиң Президентизиниң 2006 чылдың май 31-де үндүрген Чарлыы ёзугаар профессионал байырлал кылдыр демделеп эгелээн. Ол хүннү шилээни база таварылга эвес. Төөгүде айытканы ёзугаар, 1918 чылдың апрель 8-те Улусчу Комиссарлар Чөвүлели губерния, округ болгаш ырак-узак чер-черлерде девискээр аайы-биле шериг комиссариаттарының ажыл-херээниң дугайында Декретти хүлээп алгаш, шериг комиссариаттарын тургузуп эгелээнинге даянган хүн болуп турар. Россияның шериг комиссариаттары турбаан болза, Кызыл шериг-даа турбас турган ийик деп, төөгү материалдарында бижип турар. Чүгле Ада-чурттуң Улуг дайынының үезинде шериг комиссариаттары 30 сая кижини шериг албанынче келдирип турганы Улуг Тиилелгени чедип алырынга кончуг улуг рольдуг болганын демдеглээри чугула.
Болган байырлыг хемчегге ТР-ниң Чазак Даргазының мурнундан ооң оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сынаа республиканың шериг комиссариаттарының хууда составынга, ооң хоочуннарынга байыр чедиргеш, ажыл-ижинге ак сеткилдиг бердингенин үнелеп, чуртувустуң чаагай чоруунга киирип чоруур үүле-херээ дээш өөрүп четтиргенин илереткен. Ол ышкаш шыңгыы харыысалга, профессионализм, улуг кичээнгей болгаш бедик хүлээлге негеттинер шериг комиссариаттарының ажылдакчыларының чугула кылган ажылы чуртувустуң камгалалын быжыг фундаментизин тургузуп турар деп ол демдеглээш, шылгарааннарга күрүне шаңналдарын тывыскан.
ТР-ниң Чазак Даргазының Хүндүлел бижиин Кызыл болгаш Улуг-Хем кожууннарның шериг комиссарының дузалакчызы Людмила Хомушкуга, ТР-ниң Чазак Даргазының Өөрүп четтириишкин бижиин Мөңгүн-Тайга болгаш Өвүр кожууннарның шериг комиссариадында чажыт кезек начальниги Дамырак Салчакка, Кызыл хоорайның шериг комиссариадының шеригже келдирилге харыылаар килдис даргазының улуг дузалакчызы Юлия Хорошавинага тывыскан.
Ол-ла байырлыг хемчег үезинде РФ-тиң Камгалал яамызының мурнундан шериг комиссариаттарының ажылдакчылары болгаш тускай шериг операциязының киржикчилеринге медальдарны тывыскан.
"Эрес-дидим чорук дээш" медаль-биле улуг прапорщик Сайдаш Киликти, “Дидим чорук дээш” II чаданың медалы-биле гвардияның анаа дайынчызы Чанчын Тонгурбанны болгаш анаа дайынчы Арат Монгушту шаңнаан.
“Шылгараңгай күш-ажылы дээш” медальды Чөөн-Хемчик, Сүт-Хөл кожууннарның шериг комиссариадының килдис даргазы Идегел Монгушка, Мөңгүн-Тайга, Өвүр кожууннарның шериг комиссары Омак Бызытпаага, ол-ла шериг комиссариадында килдис даргазының улуг дузалакчызы Шораана Сүрүнге, Таңдының шериг комиссары Денис Метелевка болгаш хоочуннар Аяна Саая, Артис-оол Хертекке тывыскан.
“Бо байырлалды мынчаар демдеглеп, үр чылда ажылдаан улусту шаңнап-мактап турарынга өөрүп, шуптузунга байыр чедирип тур мен! Бодум шериг комиссариадында ажылдаанымдан бээр бо чылын 26 чыл болуп турар мен. Мээң ажылым утказы колдуунда шериг албанындан халажып чедип келген хамаатылар-биле ажылды уламчылаары болур. Эки шериглээш келген оолдар келир салгалдарга боттарының үлегерин көргүзүп чоруурун күзээр-дир мен” –деп, шаңнал алганнарның бирээзи Идегел Константиновна чугаалады.
“Тускай шериг операциязының киржикчизи” медаль-биле Кызыл кожууннуң шериг комиссариадының улуг эксперт-специализи, биче лейтенант Дмитрий Содунам, ТР-ниң шериг комиссариадының улуг эксперт-специализи, биче лейтенант Вадим Сугежик, Кызылдың шериг комиссариадының улуг эксперт-специализи, прапорщик Эртине Допчун-оол шаңнаткан.
Оон аңгыда, ТР-ниң ДХ-ниң (парламентизиниң) Даргазы Каң-оол Давааның мурнундан ооң ТШО айтырыгларының талазы-биле төлээзи, ДХ-ниң Аппарадының удуртукчузу Маадыр Успун байыр чедиргеш, хүндүлел бижиктерни шылгарааннарга тывыскан. Тываның шериг комиссариадының хүндүлел бижиктери-биле республиканың шериг комиссариаттарының хөй ажылдакчылары болгаш шеригже келдирилге кампаниязының үезинде эмчи шинчилгезинде хөй чылдар дургузунда ажылдап чоруур эмчилерге база тывыскан.
Ол-ла байырлыг чыскаал үезинде “Баштайгыларның шимчээшкиннери” төлевилелдиң регионалдыг салбырының удуртукчузу Александр Кардополовтуң идепкейи-биле Россияның ИХЯ-ның Тывада миграция айтырыгларының талазы-биле килдис даргазы Виктория Оттол онза киржилгелиг болган. Шериг комиссариаттарының ажылдакчыларының байырлалында РФ-тиң хамаатызы болганын бадыткаан чугула документ– паспорту 21 волонтерга тывыскан. Оларга Тываның Шериг комиссары Е.Терехов паспорттарны тыпсып тура, “РФ-тиң бүрүн эргелиг хамаатызы болганыңар дээш, байыр чедирип тур мен! Бо хүннү эки сактып алыңар. Чуртувустуң ёзулуг патриоттары болуруңарга бүзүрээр мен” — деп, кижи бүрүзүнүң холун дыңзыг тудуп, чугаалаан. Паспорт алыкчылары Россияның Маадыры Чалым Чүлдүм-оол болгаш өске-даа чыскаалга турган даргаларның холун тудуп, байыр чедириишкиннерин алыр аас-кежиктиг болганынга өөрүп тарааннар.
Патриотчу ужур-утка сиңген байырлыг хемчегге ТШО киржикчизи, Ачыты Нурзат база киржип, шериг ыры күүселдези-биле чыылганнарның хей-аъдын көдүрген.
Карина МОНГУШ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
“Шын” №13 2025 чылдың апрель 10
