Төрүмелинден уран чүүлге салым-чаяанныг, чогаадыкчы ажылы делгем болгаш аңгы-аңгы угланыышкыннарлыг кижилерниң бирээзи – Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы Орлан Дамба-Хуурак. Ол Күрүнениң Гнесиных аттыг музыка училищезиниң болгаш Тываның күрүне университединиң доозукчузу, актёр, хөгжүмчү, ыраажы, журналист. Ооң чогаадыкчы ажылында шүлүк чогаалы база улуг черни ээлеп турар. Орлан Дамба-Хуурактың шүлүктери ханы уткалыг, онзагай хөөннерлиг.
ХҮЛҮМЗҮРДҮМ
Адып орар даңны көргеш,
Хүлүмзүрдүм.
Ажыг-даа бол, салгын-хатка
Хүлүмзүрдүм.
Чаа хүннүң херелинге
Хүлүмзүрдүм.
Чараш бойдус оттуп кээрге,
Хүлүмзүрдүм.
Чүүден эргим чуртум көргеш,
Хүлүмзүрдүм.
Чүктер санай дагларынга,
Хүлүмзүрдүм.
Доштар доспас хемнеримге
Хүлүмзүрдүм.
“Тос-караамга” шайым чашкаш,
Хүлүмзүрдүм.
Ажы-төлүм чаптап көргеш,
Хүлүмзүрдүм.
Аажы-чаңы хөглүг боорга,
Хүлүмзүрдүм.
Авам-ачам сагынгаштың,
Хүлүмзүрдүм.
Амыдырал чаяаган дээш,
Хүлүмзүрдүм.
Кыңчыктырбас назы-харже
Хүлүмзүрдүм.
Сы баспышаан, сырыгдаарга,
Хүлүмзүрдүм.
Ынакшылым ырын дыңнааш,
Хүлүмзүрдүм.
Ырактан-на үнүн танааш,
Хүлүмзүрдүм.
“АВАЙ!” ДЕП-ЛЕ ТУРУКСААМ КЭЭР...
Ава чокта чурттай албас, азарганчыг,
Аакталган чаш бооп чораан шаамдан бээр,
Аазын эмген авайым дег, эргим кижи
Ак-көк дээрниң адаа черден тыппас-тыр мен.
Ава чокта эргин безин артай албас,
Аалдан үндүр, даштыгаар-даа үңгей албас...
Авам күжүр холдарынга көдүргештиң,
“Агаарлаал!” дээш, айлык черже үндүрүп каан.
Шак-ла ынчаар авайымның холдарынга
Шак бо чырык өртемчейни танып алдым.
Хүнге чайнаан даглар, хемнер, бойдус каазын
Хүлүмзүрээн авам меңээ айтып берген.
Ооргазынга чүктенипкеш удуурумга,
Оон артык таалал меңээ черле турбаан.
Ажыл-ишке шаам-биле дузам кадып,
Авам мени мактазын дээш, кызып чордум.
Амыдырал-чуртталгамның кокпазынче,
Аккыр шайын чажып тургаш, үдеп кагды.
Арамайлап, актап берген ак оруунда,
Авам, ачам адын сыкпайн, чурттап чор мен.
Авайымга четтиргеним илередир
Аян сөс-даа, уян ыр-даа тыппас-тыр мен...
Анаа-ла хей, чажымда дег, чассыңайнып,
“Авай!” деп-ле, алгырып-ла туруксаам кээр...
Ава кижи аас-кежии – ажы-төлде,
Ава кижи өөрүшкүзү – өг-бүлези,
Ындын хөөннүг, буян бүргээн авайыңның
Ынакшылы – ылап Ыдыың, Сүзүүң ол-дур.
КАКТАП КААВЫТ !
Илдиккештиң, кээп дүшкеш, туруп келгеш,
Идик-хевиң, ишти-хөңнүң кактап каавыт!
Эрткен-барган хомудалың шыгжап чорбайн,
Эргиндиге бастырбайн, кактап каавыт.
Чаа хүннү, чаа даңны уткуп тура,
Чараш сөстү харам чокка сөңнеп өөрен.
Амыдырал кайгамчыктыг белек-тир ол,
Адааргалды, сагыш багын кактап каавыт!
Энерелдиг, буян-сеткил эглип келир,
Ээзинге эки үүле хайырлап кээр.
Кавыыргактар хоп-чип-биле үглей берзе,
Кажанда-даа дүжүп бербе, кактап каавыт!
Чуртталганың шуурганы бөөлдей хадып,
Чутче, бокче идерге-даа, черле тоова,
Чудурууңну чудук-биле бастырбайн,
Чуура чүткүп, хирни, чамны кактап каавыт!
Салымыңның ээзи чүгле чаңгыс сен сен,
Салгалдарың чыып алгаш, саңың салып,
Албан черле шыдаар бис деп чагыың чагып,
Артык чүъктү артка келгеш, кактап каавыт!
"Шын" №22 2025 чылдың июнь 12