| Октябрь 25 – Россияда Каайлы ажылдакчызының хүнү |
Кызылдың Культурлуг хөгжүлде төвүнге аңаа тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен. ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сынаа Тываның Баштыңының өмүнээзинден Каайлы албанының амгы ажылдакчыларынга болгаш хоочуннарынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген.
Тываның Баштыңының, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң), Каайлы албанының хоочуннар эвилелиниң шаңналдарын күрүнениң экономиктиг сонуургалдарын камгалаарынга көскү чедиишкиннери дээш шылгараңгай ажылдакчыларга тывыскан.
Россия—Моол кызыгаарда каайлы пунктулары кызыгаар регион Тывага онза ужур-уткалыг. Олар кызыгаарлар аразында харылзааны, даштыкы садыг-саарылга ажыл-чорудулгазын болгаш стратегтиг төлевилелдерни боттандырарын хандырып турар.
Республикада каайлы инфраструктуразы доктаамал сайзырап турар. Кызылдың аэропорту эде чаарттынып, делегей чергелиг кызыгаар эрттирилге пунктузун ажыткан. Регионнуң эрге-чагыргалары Россияның Транспорт яамызы, Роскызыгаар тудуг, кызыгаар болгаш каайлы албаннары-биле кады дыка үр ажылдап, бо төлевилелди боттандырарынче улуг күжениишкинни салган.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Президентиниң болгаш Россияның Чазааның деткимчезин ап, ооң ачызында ол төлевилелге херек инфраструктураны тудуп шыдаан — ужудуп-хондурар шөлдү эде чаарткан, каайлы болгаш кызыгаар ажылының аңгы терминалдарын кылган. Владимир Путин Кызылдан Улан-Баторже делегей рейизиниң бирги пассажири болган.
Амгы үеде ийи талалыг турганындан хөй талалыг эрге-байдалды алыр «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктузунда чаартылга ажылдары кидин түлүк. Чаартылга ажылдарының бирги чадазы келир чылын доостур. Регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң инвестиция төлевилели-биле күрүне кызыгаарының чоогунда каайлы-логистика терминалын тудуп турар. Ол терминал бизнестиң кызыгаар инфраструктуразының чүък шыгжамырын, сөөртүлгезин болгаш чүдүрүлгезин хандырар кол чер апаар.
Эрттирилге пунктузунуң эде чаартылгазы доозулган соонда, ол хондур-хүнзедир ажылдаар, ооң эрттирилге күжү ийи катап көвүдээр, чүъктүң документизин долдурары элээн кызырлыр. Бо чүүл хамаатыларның кызыгаар эртерин элээн дүргедедир.
Тускай экономиктиг зонаны тургуспушаан, республика таварты Енисей Сибиринден Моол болгаш Кыдатче кызыгаар коридорун тургузарынга Тываның эрге-чагыргазы идепкейлиг ажылдап турар.
Пассажирлер аргыжылгазы болгаш чүък сөөртүлгези элээн көвүдээр, Каайлы албанын хөгжүдеринге база амгы үениң технологияларын ажыглаарынга чаа аргалар тургустунар.
ХХ чүс чылдың эгезинде Урянхай крайга каайлы ажыл-херээниң төөгүзү эгелээн. Үстүү-Усинск суурга Урянхай каайлызы үндезилеттинген. 1921 чылда Таңды-Тыва Арат Республиканы чарлаан соонда тургустунган каайлы-үндүрүг эргелели 1944 чылда Тыва Арат Республика ССРЭ-ниң составынче киреринге чедир ажылдаан.
Россия Федерациязының Күрүнениң каайлы комитединиң дужаалы-биле 1992 чылда Сибирьниң каайлы эргелелинде эң “аныяк” черлерниң бирээзи апарган Тываның каайлы чери тургустунган. И.М. Сувандии, А.А. Шаалы, А.М. Милейкин, Н.А. Горяинов, Н.Г. Панкратова, В.Ф. Сегленмей база В.М. Сынаа дээн ышкаш амгы үениң хоочуннары республикага каайлы ажыл-херээниң тургузуушкунунга болгаш хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун кииргеннер. 2020 чылда эде организастаашкын соонда Красноярск каайлызының Тыва Республика албаны тургустунган. Амгы үеде Тывада дөрт каайлы постузу ажылдап турар, оларның үжү Моол-биле кызыгаарда: Хандагайты, Цаган-Тологой, Шара-Сур автомобиль эрттирилге пунктулары.
Тыва Республиканың Каайлы албанының специалистери күрүнениң экономиктиг сонуургалдарын камгалаар, федералдыг бюджетти долдурар, хамаатыларның айыыл чок чоруун болгаш кадыкшылын хандырар, контрабанда болгаш терроризм-биле демисежир хүлээлгелерни хүннүң-не күүседип турар.
Бистиң корр.
Юрий ШИРШИННИҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №42 2025 чылдың октябрь 30
