Тываның кадет корпузунда өг-бүле кижизидилгезинге деткимче төвүнүң кижизидикчи башкылары Шагаа байырлалынга тураскааткан хемчеглерни методиктиг хүннеринде эрттирер чаңчылдыг. Уругларга Шагаа байырлалының дугайында, бурунгу өгбелеривистиң сагып чорааны чаагай чаңчылдарын, ойнап чораан оюннарын таныштырганнар.
Бо чылын база февраль 4-тен 12-ге чедир кижизидикчи башкылар школачыларга өөредиглиг мастер-класстарны, тыва национал оюннарны, мөөрейлерни, хемчеглерни эрттирген. Өөреникчилерниң чурттап турары ниити чуртталга бажыңын тыва эт-сеп, эдилелдер-биле каастап, чараштааннар.
Шаанда тыва чонувус Шагаага чемни хөйү-биле кылып, белеткеп алыр чорааннар. Бистиң кижизидикчи башкыларывыс Зоя Донгаковна, Зоя Кулааевна, Аяна Михайловна, Дина Доржуевна, Татьяна Алексеевна, Кежикмаа Хураган-ооловна, Анжела Александровна, Алефтина Николаевна олар боорзак, быжырган далган, манчы-хуужуурну өөреникчилер-биле кылып, мастер-класстарны эрттирген. Тускай рецепт езугаар кончуг чаагай боорзакты быжырганнар. Мастер-класска боттарының белеткээн чемин байырлалдың ширээзинге делгээш, амданнанып чооглааннар.
Кижизидикчи башкылар Шолбан Кончуг-оолович, Очур Миланович элээди оолдарга «Куйга чемим онза-ла ийин» деп өөредиглиг мастер-классты эрттирип, оолдарга куйганы канчаар өрттедирин көргүскеннер. Күзелдиг оолдар улаштыр боттары башты, дуюгларны эр башкылары-биле өрттеткеннер. Өрттедип каан куйганы канчаар аштап-чуурун болгаш хайындырарын Жанна Николаевна хүлээнгеш, уругларны эвилелдээш, баш-дуюгну чуггаш, хайындырган. Куйганың мүнүн тыва кижи эм деп ижип чораан. Куйга мүнүн өөреникчилер амданнанып ишкеннер.
Школаның директору Сылдыс Григорьевич эр кижизидикчи башкылар-биле хойну дөгерип, эъдин бузарынга мастер-классты эрттирген. Херээжен башкылар Зоя Кулаевна, Жанна Николаевна, Дина Доржуевна, Татьяна Алексеевна хойнуң ишти-хырнын аштап, чуурунга мастер-классты уругларга көргүзүп, өөреткеннер. Шагаада изиг-ханнап, эът чип шайлааннар.
Шагаа хүнүнде хемчеглерни Аяна Михайловна, Бэлла Биче-ооловна, Айнаа Михайловна, Дина Доржуевна солун кылдыр эрттиргеннер. Улу чылы кандыг болурун өөреникчилерге тайылбырлап, йөрээлдерни салып, чаа чылда экини күзээннер. Улаштыр тывызык ыдарынга, узун-тынышка, үлегер домактарга, бардамнаарынга мөөрейлер болган. «Челер-Ой» деп танцыны улуг-биче чок самнааннар.
Шагаа хонуктарында агаар-бойдус база дыка чылыг, аяс болганы өөрүнчүг. Эр кижизидикчи башкылар «Хербис» дааның кырынга саң салыр, кактаныр ёзулалдарны оолдарга эрттирген. Дыштаныр хонуктарда өөреникчилер дагдан чуңгулааннар. Тыва национал оюннарны кижизидикчи башкылар Любовь Күжүгетовна, Ай-Херена Козагаевна солун кылдыр эрттиргеннер. Өөреникчилер «Аскак-кадай», баг кагары, өрттеңнежир деп оюннарны ойнап, канат тыртарынга күжүн шенээннер.
Муңгаш шыдырааны, кажыкты, тевекти, «Ширбиишболду», хүрешти кончуг бедик деңнелге организастааннар. Кижизидикчи башкы Саглай Сарыг-ооловна тевекти кылырының дугайында солун мастер-классты эрттирген. Оолдар кылып алган тевээ-биле тевек тевер маргылдаага киришкеннер.
Шагаа байырлалдарында тыва национал хептерин кедип алырга, хемчеглер безин, бир онза байдалга эрткенин демдеглевес аргавыс чок. Хемчеглерге, мөөрейлерге, маргылдааларга киришкен өөреникчилерни хүндүлел бижиктер, боттарының кылган манчы-хуужууру болгаш чигирзиг чемнер-биле шаңнаан.
Кижизидикчи башкыларның эрттирген өөредиглиг мастер-класстары өөреникчилерге ажыктыг болганын демдеглеп каалы. Олар холу-биле кылып, тудуп тургаш, элээн чүүлдерге өөренип алганнар. Шагаа байырлалы бистиң школавыска мынчаар болуп эрткен.
Чодураа ОҢГАЙ-ООЛ, Тываның кадет корпузунуң улуг кижизидикчи башкызы.
Чуруктарны авторнуң архивинден алган.
“Шын” №13 2024 чылдың февраль 21
