География чылын чарлаар
РФ-тиң Президентизиниң дилээ-биле Россияның Чазаа 2027 чылды География чылы кылдыр чарлаарын өөренип көөр ужурлуг. Чүге дээрге В. Путин Орус географтыг ниитилелдиң съездизинге илеткел үезинде даалганы берген.
«Аңгы-аңгы үелерде ажылдап чораан географтарывыстың күрүнени быжыглаарынга киирген үлүг-хуузун болгаш география эртеминиң ужур-утказын барымдаалап, 2027 чылды География чылы кылдыр чарлаарының аргаларын сайгарарын чазактан дилээр-дир мен» — деп, ол чугаалаан.
2027 чылда шылгараңгай эртемден Пётр Семёнов-Тян-Шанскийниң төрүттүнгенинден бээр 200 чыл ою болур, ол болуушкунну бүгү чурт демдеглээр ужурлуг дээрзин В. Путин илеткел үезинде сагындырган. Бо чылын өске-даа онзагай географтыг юбилейлер: Орус географтыг ниитилелдиң бирги даргазы Дээди князь Константин Николаевичиниң төрүттүнгенинден бээр 200 чылы, орус шинчилекчилерниң Камчатканы ажытканындан бээр 330 чыл болганын Президент демдеглээн.
Телефон дамчыштыр дузалаан
Пермь облазында ОБЯ-ның диспетчери Любовь Ишутовага күрүне шаңналын тыпсыр. Ол 9 харлыг Артёмну өрттенип турган бажыңдан үнеринге телефон дамчыштыр дузалаан. Бичии Артём бажыңынга чааскаан олурда, бажың өрттени берген. Ол бир-ле дугаарында ада-иезинче-даа эвес, а 101 деп дүрген дуза дугаарынче долгапкан. Ол үеде ОБЯ-ның диспетчери Любовь кандыг-даа сүрээдел, дүвүрел чокка «Хептенмейн-даа ол-ла хевээр, арныңны бир-ле хеп-биле дуглап алгаш, бажыңдан үнүп кел» деп оожургаткан. Бичии Артём өрт болуп турар бажыңдан үнгеш, даштын халдып келген камгалал машиназынга четкижеге чедир телефон таварыштыр чугаалашкан. Оол ам-на айыыл чок черде келген деп билгеш, телефонун салган.
Любовь Ишутова боду үш ажы-төлдүг. Артёмну коргутпас дээш, дүвүрелге алыспайн чугаалажыры амыр эвес болган дээрзин ол чугаалаан. Ол хүн Артём бажыңынга ачазы-биле кады олурган. Ачазы үнген соонда, 10 хире минута болгаш өрт болу берген. Оолдуң ада-иезиниң чугаазы-биле алырга, ачазы оглунга өрт болу берген таварылгада канчаар алдынарын, кайнаар долгаарын тайылбырлап чугаалап турган. Ада-иезиниң шак ол өөредиглиг чагыг-сүмези бичии Артёмнуң амы-тынын камгалааны чугаажок. Ада-иези диспетчерге өөрүп четтиргенин илередир деп турар, а Артёмну болгаш ооң клазын өртчүлер станциязынче аян-чорук кылырынче чалаан.
Уйгу аян-чоруу
Аян-чорук, орук шимчээшкини болгаш төнчү чок социал четкилер дугайында уттупкаш, телефонну, интернетти өжүрүп каапкаш удууру — Россияда бо хевирниң дыштанылгазы нептереп эгелээн. Ону «Уйгу аян-чоруу» деп российжилер адай берген.
Россияның чурттакчы чонунуң хөй кезии уйгузун чедир удувайн турар. Ынчангаш российжилерге шимээн-дааштыг далайже дыштаныры эвес, а амыр-дышты шилиири апарган. Алтай, Карелия, Кавказ, Саян дагларынче чон калбаа-биле дыштанып чоруп эгелээн.
Эртемденнерниң шинчилээни-биле алырга, бойдуска хүнде чүгле 15 минута дыштаныры сагыш-сеткилди оожургадыр, даштыгаа каш хонук удуптарга, дыка хөй аарыглар кижини оюп эрте бээр. Бүгү чүүлге четтигерин соксаткаш, дыштаныр үевис келген эвес бе?
Каспий далайның эриинде…
Махачкала хоорайның девискээринде Каспий далайның эриинде 150 оруннуг шериг эмнелгези ажыттынган. Эмнелгениң ниити шөлү 27 муң ажыг дөрбелчин метр. Ында амбулаторлуг эмнелге, диагностика болгаш халдавырлыг аарыглар салбырлары, аарыг кижилерниң чыдар өрээлдери бар. Чаа эмнелгениң девискээрин чаагайжыткан. Эмнелгеге чыдар хамаатыларга эмнээшкин алырынга болгаш дыштанырынга таарымчалыг байдалдар тургустунган.
Шериглерниң өг-бүлелеринге дуза чедирилгезинче онза кичээнгейни угландырып, бичии уруглар салбырын база немээн. Бедик технологиялыг чаа эмнелге аарыг кижилерни хүлээп алырынга белен.
Байырлыг ажыдыышкын үезинде «Эрес-дидим чорук ордени-биле» мөчээн соонда шаңнаткан эмчилерниң хөрек тураскаалдарын база ажыткан. Ооң-биле чергелештир ТШО-га балыгланган дайынчыларга чаа машиналар дүлгүүрлерин тывыскан.
Пенсиязынга немелде киирери чөптүг
Амгы үеде пенсия системазы ажы-төлүн кижизидип өстүрген херээжен кижиниң ролюн эки үнелевейн турар. Күрүне Думазының депутады Сергей Гаврилов ие кижиниң кижизидип, өстүрүп каан элээди назы четкен, албан ёзузу-биле ажылдап турар уруг бүрүзү дээш пенсиязынга немелде киирери чөптүг деп санап турар.
Тодаргайлаарга, херээжен кижи дөрт-беш ажы-төлдү азырап каарга, оларның кайызы-даа сөөлүнде барып ол-ла Пенсия фондузунче акша-хөреңгизин киирер ажылдакчылар болур, ынчалза-даа ол херээжен кижи эң-не эвээш түңнүг пенсия алыкчызы болуп турар дээрзин С. Гаврилов онзалап демдеглээн.
Ийи алдын медальды чаалап алган
Россияның гимнастказы Ангелина Мельникова Джакартага уран гимнастикага делегейниң үш дакпыр чемпиону болуп, алдын медальды чаалап алган.
А. Мельникова ооң мурнунда хүнде амы-хуу мөөрейге база алдын медальды чаалап алган. Бо тиилелге 2021 чылдан тура Россияның уран гимнастиказының делегей чемпионадынга бирги чедиишкини болган.
/ Арынны А. ОНДАР белеткээн.
Чуруктарны интернеттен хоолгалаан.
“Шын” №42 2025 чылдың октябрь 30