Россияда өг-бүлелер кандыг деткимчени ап турарларыл?

Күрүнениң талазындан өг-бүлелерге дузаламчы-деткимчениң хевирлери янзы-бүрү. Бистиң ышкаш хөй ажы-төлдүг республикага оларның ужур-дузазы хөлчок улуг. Маңаа оларның кол-колун чыскаап бижиирге мындыг.

Иштиг-сааттыг кижи херээженнер консультациязынга бүрүткелге туруп алганда төлээшкин: учетка эртежик-ле туруп алган болгаш амыдыралдың бергелеринге таварышкан келир өйнүң авалары 50 хуу хемчээлдиг төлевирни ап турар. Ол болза ажылдап шыдаар шинектиг чонга амыдырап-чурттаарынга эргежок чугула херек эң адаккы деңнелден 50 хуу хемчээлдиг төлевир-дир. Ниити чуртта ооң ортумак хемчээли 6350 хире рубль.

Иштелип-саатталганы болгаш божаанының талазы-биле төлевирлерни (“декрет акшаларны”) хамаарышкан бухгалтерияның ажылдакчылары тускай формула-биле санап үндүрер. Сөөлгү 24 ай дургузунда ап турганы шалыңның 100 хуузун алыр. Ол “декрет акшаларынга” үндүрүг онаавас. 2021 чылдан бээр ооң эң адаккы түңү 58 878,4 рубль.

Чаш төл төрүттүнүп келгенде чаңгыс удааның төлевири 18 886,32 рубль болур. Ада-иениң кайы-бирээзиниң ажылдап турар черинге ону долдурар. Бир эвес ада-иениң кайызы-даа ажылдавайн турар болза, төлевирни социал камгалал органнарынга долдуртуп ап болур. Бир эвес ийистепкен, үштепкен болгаш оон-даа өске таварылгада, ону уруг бүрүзүнге төлээр. Төлевир алыр документилерни чаш уруг төрүттүнгенден бээр алды айның дургузунда дужаары чугула. Кыдыкы Соңгу чүкке район коэффициентизин база кадар.

1,5 харга чедир чаш уругну ажаап-тежээгени дээш ай санында алыр төлевирниң хемчээли камгалаткан кижиниң ортумак шалыңының 40 хуузу болур болгаш хоойлу ёзугаар доктаадып тургускан төлевирниң эң адаккы хемчээлинден чавыс болбас ужурлуг. 2021 чылдың февраль 1-ден тура ай санында алыр төлевирниң эң адаккы хемчээли 7 082,85 рубль. Ону санап тура, район коэффициентилерин ажыглаар. Ада-ие ажыл чоктуң пособиезин ап турар болза, чаш уругну ажаап-тежээгени дээш ай санында алыр төлевирни тывыспас.

Иениң акша-төгерии (ие капиталы): 2007 чылдан тура өг-бүлелер ийиги уруу төрүттүнгенде иениң акша-төгериин ап болур апарган. 2020 чылдан тура бир дугаар төрүттүнген азы азырап алган төлге төлеп бээр болу берген. Иениң акша-төгерии амгы үеде 483882 рубль. Мооң мурнунда ие акша-төгерии алыр эрге тустустунмаан болза, ийиги уруу төрүттүнгенде 639 432 рубльди алыр. Ооң түңүн чыл санында эде көөр болгаш ону хоойлу ёзугаар доктаадып тургускан янзы-бүрү сорулгаларга ажыглаар.

📢Ажы-төлдүг өг-бүлелерге немелде төлевирлер

Бирги болгаш ийиги уруу төрүттүнгенде немелде төлевирлер өг-бүлениң кежигүн бүрүзүнге онааштыр амыдырап-чурттаарының эң адаккы регион хемчээли орулгалыг өг-бүлелерге көрдүнген. 2020 чылдан тура ук төлевирни уруг үш харлагыже чедир ап болур апарган. Ай санында төлээр төлевирни 2018 чылдың январь 1-ниң байдалында бирги азы ийиги уруу төрүттүнген, чок-ла болза, ол үеде уруглар азырап алган российжи хамаатылар алыр.

1-ден 7 харга чедир уругларга ай санында төлевир. Бир кижиге онааштыр ортумак орулгазы чурттаарының эң адаккы деңнелинден ашпайн турар өг-бүлелер ук төлевирни ап болур. Ооң түңүн үш чадалыг система ёзугаар санап үндүрер. Ада-иениң кайы-бирээзи, уруг азырап алган кижи азы уругнуң харагалзакчызы ук төлевирге кордап болур.

Төлевирниң түңү өг-бүлениң ап турары орулгазындан база ооң хереглелдиинден хамааржыр. Төлевир регионалдыг эң адаккы хемчээлдиң үлүүн тургузар: 50 хуу — баазалыг хемчээл; 75 хуу — бир эвес баазалыг хемчээл-биле катай хаара алырга, бир кижиге онааштыр ортумак орулга амыдырап-чурттаарының эң адаккы хемчээлин ашпайн турар болза; 100 хуу — бир эвес 75 хуу хемчээлдиг төлевирни катай хаара алырга, амыдырап-чурттаарының эң адаккы хемчээлин ашпайн турар болза. Баазалыг хемчээл 7 612,5 рубль болур.

Хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге төлевирлер – чаңгыс удааның немелде болгаш ай санының пособиези. Оларны ада-иениң ажылдап, албан хаап азы өөренип турар чери үшкү болгаш оон дараазында уруг-дарыы төрүттүнгенде төлеп бээр.

Келдиртилге ёзугаар шериг албан-хүлээлгезин эрттирип турар кижиниң уруунга ай санының пособиези 12 817,91 рубль болур. Ону шериг албан-хүлээлгезин эрттирип турар кижиниң уруунуң иезинге төлеп бээр. Ону уругнуң төрүттүнген хүнүнден эгелеп төлеп эгелээр, ынчалза-даа адазының шериг албан-хүлээлгезин эрттирип эгелээн хүнүнден эрте эвес.

17 хар чедир уругга ай санының пособиези: ооң хемчээли РФ-тиң субъектизинде уругларга амыдырап-чурттаарының эң адаккы хемчээлиниң 50 хуузу болур. Орулгазы эвээш, долу эвес өг-бүлелер ол пособиени алыр эргелиг. Пособиени 17 хар четпээн уругга 12 айда тургузар. Бир эвес өг-бүледе сестен 16 хар чедир назылыг элээн каш уруг бар болза, ада-иезинге суд шиитпири ёзугаар алимент тыртары көрдүнмээн болза, оларның дөгерезинге пособиени төлээр.

Уруг сес харлаар деп турда алды ай бурунгаар пособиени тыпсырының дугайында өргүүделди кииргенде, уруг сес харлапкан хүнден тура ук төлевирни санап эгелээр. Оон өске таварылгаларда өргүүдел киирген хүнден тура төлеп эгелээр.

7 хар чедир уругну ажаап-тежээгениниң талазы-биле көвүдеткен хемчээлдиг эмнелге хуудустарының төлевирин ажыл стажындан хамаарылга чокка ортумак шалыңның 100 хуузун төлеп бээр.

📢Өг-бүлелерге чурттаар оран-сава

Хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге ипотеканы дуглаарынга дуза: 2019 чылдың январь 1-ден 2022 чылдың декабрь 31-ге чедир үеде үшкү болгаш дараазында уруу төрүттүнген ада-ие 450 муң рубльди күрүнеден ап болур. Чээли керээзи программаның негелделеринге дүүшкен болур ужурлуг.

«Аныяк өг-бүле» программа – ол дээрге хамаатыларның чуртталга байдалын экижидеринче угланган чаңгыс удааның халас дузаламчызы болур. 35 хардан улуг эвес назылыг ашак-кадай улус аңаа кордап болур. «Аныяк өг-бүле» программага бажың-балгат чок азы ада-иезиниң чанында сыңчып чурттап турар аныяк өг-бүлелер киржип болур.

Төлевирни бажың, туттунуп турар бажыңдан квартира садып алырынга, боттуң хууда бажың-балгадын тударынга, ипотеканың эге дадывырын төлээринге азы ону чүмү-биле дуглаарынга ажыглап болур. Бо күрүне деткимчезин алыр дизе, чагырга черинде чуртталга комиссиязынче өргүүдел киирери чугула. Ажы-төлдүг өг-бүлелерге ук төлевирниң хемчээли чуртталга оран-савазының рыногунуң өртек-үнезинден 35 хуу, ажы-төл чок өг-бүлелерге 30 хуу болур.

Өг-бүле ипотеказы. Чурттаар оран-сава садып алырынга азы хууда бажың-балгат тудуп алырынга чылда 6 хуу чедир чиигелделиг салыышкынныг чээлилерни ап болур. Мооң мурнунда ук программаның акша-төгериин чүгле 2018 чылдың январь 1-ниң соонда ийиги азы дараазында уруу төрүттүнген өг-бүлелер ап болур турган. Ам ону 2018 чылдың январь 1-ниң соонда төрүттүнген чаңгыс уруглуг өг-бүле-даа ап болур апарган.

Артур ХЕРТЕК.